මිලිටරිය, අධ්‍යාපනය, අයි ෆෝන් සහ සුද්දන්ගේ රොක් ඇන්ඩ් රෝල්

“ආර්ථික විද්‍යාව හැදෑරීමට පෙර ආර්ථික විද්‍යාඥයින් හදාරන්න!”

e-Con e-News 15-21 August 2021

• ඇෆ්ගනිස්ථානයේ දී කී දෙනෙකු මියගියේ දැයි සෙවීමට‘How many killed in Afghanistan? යැයි ගූගල් කරන්න. එහි දී ලැබෙන්නේ මිය ගිය ඇමරිකානු සොල්දාදුවන් ගණන පමණි. එයින් අන්තර්ජාලය යනු කුමක්දැයි ඔබට සිහිපත්කර දෙයි. ඇමරිකානුවන්, ඉංග්‍රීසීන් සහ අනෙකුත් නේටෝ බලකායන් කාන්තාවන් කී දෙනෙකු මරා දැම්මේ ද යන්න පිළිබඳව නිශ්චිත දත්ත කිසිවක් නැත.
  සුද්දන්ගේ මේ මාධ්‍ය  ප්‍රචාරණය දැන් ගැහැණුන් බේරා ගැනීමට සුදු ජාතික පිරිමි ඝාතකයින් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ රැඳී සිටිය යුතු ආකාරය දක්වා මාරු වනු ඇත. යුද්ධය සඳහා නිදහසට කරුණක් ලෙස කාන්තාවන්ව යොදාගන්නා මවාපෑම් 17 වන සියවසේ ඇමරිකාවේ සුදු ජාතික පදිංචිකරුවන් දක්වා ඈතට ඇදී යයි: සුදු කාන්තාවන් පැහැරගෙනයාම සම්බන්ධව ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්ට චෝදනා එල්ල විය. එවැනි බොරු චෝදනා වාර්ගික ඝාතන සාධාරණීකරණය කිරීමට භාවිතා කර තිබේ. නැවතත්, ඝාතනයකරන ලද ස්වදේශික ඇමරිකානුවන් පිළිබඳ තොරතුරු අන්තර්ජාලයෙන් ලබාගත නොහැකිය.
  කාන්තාවන් ආරක්ෂා කිරීමට ‘සුදු මිනිසා විසින් සිදුකල යුතුව ඇති අනිවාර්ය කාර්යභාරය‘ පිළිබඳව ජනමධ්‍ය තුළ එංගලන්තය සහ ඇමරිකාව එකිනෙකාට චෝදනා කරගනිමින් සිටී: හෝටල් කාමර තුළ ජනාධිපති ජෝ බයිඩන්ගේ පුතා කාන්තාවන් හා ‘මත්ද්‍රව්‍ය’ අපයෝජනය කරන ආකාරය දක්වන වීඩියෝ පට එංගලන්තය විසින් හෙළිදරව්කරමින් සිටින අතර,  බාල වයස්කාරියක දූෂණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ගේ ඇන්ඩෘ කුමරු එක්සත් ජනපදයේ දී අත්අඩංගුවට ගැනීම ඔවුන් මගරිමින් සිටී.
• මෙම ee  මගින් කාබුල් නගරයෙන් පලායාමට පෙර ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකු අධිපතිවරයා සටහන් කළ අවසාන ට්වීටර් පණිවඩය නැවතත් පලකෙරේ. ඔහු එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල, ලෝක බැංකුව, මහ බැංකු සහ රොයිටර් අතර සම්බන්ධය හෙළි කරයි. මහ බැංකු අධිපතිවරයා දැන් කියන්නේ ඒ බව අන්තිමට දැන්ගත්තේ මමයි කියාද?
• එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුව වෙනුවෙන් තොරතුරු සැපයූවන් සහ නියෝජිතයන් ලෙස සේවය කළ තමන්ගේ රට පාවාදුන් ඇෆ්ගනිස්ථානුවන්ව ඔවුන් දමාගිය ඇමරිකානු පුරවැසියන් මෙන්ම ‘බොහෝ දුරට’ වැදගත්වන්නේ යැයි ඇමරිකානු නිලධාරීන් හා සොල්දාදුවන් ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් පලායනවිට පැවසීමෙන්, ඇමරිකානු ජනාධිපති බයිඩන් සෑමතැනම සිටින ග්‍රීන් කාඩ් ලොතරැයි හීන දකින කලු සුද්දන් කැළඹීමට පත්කොට තිබේ. (news.yahoo.com/joe-biden-said-committed-helping-190509343.html).
  බයිඩන් ඒ අකාරයට වචන පටලවමින් කියවද්දී ඇමරිකානු උප ජනාධිපති හැරිස් ආසායානු මිතුරන් පිළිබඳව තම දුඹුරු පැහැති සමේ දූවිලි පිසඳමින් සිටී. තවත් කාර්මික බලවතෙකුගේ නැගී සිටීම වලක්වා ගැනීම සඳහා චීනය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමට අවශ්‍යවීම සුද්දන් ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් ඉවත්වීම හා සම්බන්ධය. ඇය ඉරිදා සිංගප්පූරුවට පැමිණ අඟහරුවාදා වියට්නාමයට යනු ඇත. එක්සත් ජනපදය චීනයට එරෙහි ප්‍රකෝපකාරී යුද ක්‍රීඩාවල නියැලෙන අතරතුර ඇය මාධය ආවරණය වෙනතකට ඇදගනු ඇත.
• ඉංග්‍රීසීන් අධිරාජ්‍ය අතහැර ගියා යැයි කීවේ කවුද? ලොව පුරා හමුදා කඳවුරු 145 ක් ඔවුන් සතුව තිබේ. අනෙකුත් යුරෝපීය ජාතීන්ට ද ඒ ආකාරයටම තිබේ. ඇත්තෙන්ම පශ්චාත් යටත්විජිතවාදී!

ඔබාමා චීනය අවට ඇමරිකානු යුධ කඳවුරු 400 ක් සාදන විට, ඒ ගැන කිසිවක් නොකී දේශීය ඇමරිකානු මාධ්‍ය නියෝජිතයින් චීනයට පහර දුන් අතර, චීනය ආසියාව පුරා ‘ස්ට්‍රිං ඔෆ් පර්ල්ස්’ නම් හමුදා කඳවුරු සමූහයක් හදමින් සිටින බවට චෝදනා ගැනීය (අහඹු සටහන්). ඒ අතරතුර, රුසියාව සහ චීනය නොසන්සුන් කිරීමට ඇති හොඳම ක්‍රමය වන්නේ ‘කඩාකප්පල් කිරීම සහ අනපේක්ෂිතවීම’ බව එක්සත් ජනපද මිලිටරි RAND පර්යේෂණ වාර්තාවක් යෝජනා කරයි. (බලන්න ස්වෛරීයත්වය, කඩාකප්පල් කිරීම)   

• ශ්‍රී ලංකාවේ වත්මන් ජනාධිපතිවරයා වෙනුවෙන් 6,900,000 ක් ඡන්දය ප්‍රකාශ කොට තිබේ. සැබවින්ම වගකීම භාරගන්නා ලෙසත්, වෙළෙන්දන් සහ බැංකු පාලනය කරන ලෙසත් ‘මිලිටරීකරණය‘ සහ ‘ඒකාධිපතිවාදය‘ පිළිබඳව විකාර කතා කරන අය නොසලකා හරින ලෙසත් ඔවුන් අපේක්ෂා කරයි. ධනවත් කලු සුද්දන් තම නාස්තිකාර ජීවන රටාව පවත්වා ගැනීමට කැමැත්තෙන් සිටින අතර, සාධාරණ ආර්ථිකයක් වෙනුවෙන් ඔවුන් ආයෝජනය නොකරනු ඇත.
  එංගලන්තය ඔවුන්ගේ දෙවන ලෝක යුද්ධ කාලය තුළ තමන්ව ආරක්ෂා කර ගැනීමට ඇතිකළ ආකාරයේ  යුද ආර්ථිකයක් නොවැළැක්විය හැකි බව ee  ප්‍රකාශ කර තිබේ. කෝවිඩ් පරාජය කළ යුතුව ඇති අතර, සම්පූර්ණ අගුලු දැමීම ඉල්ලා සිටින බොහෝ දෙනෙක් ඒ සමඟ ආර්ථිකය බිඳ වැටෙනු ඇතැයි ද බලාපොරොත්තු වේ. එබැවින් SJB ආර්ථික ප්‍රකාශකයන් මුදලට වඩා ජීවිත වැදගත් වන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව කතා කිරීම හාස්‍යජනකය.
  මහජන සෞඛ්‍ය පද්ධතිය සහ සමාජ ආරක්ෂණ ජාලයන් විනාශ කිරීම සඳහා ප්‍රතිපත්ති ප්‍රවර්ධනය කළේ ද මේ පුද්ගලයින්මය.
• මේ සතියේ වඩාත්ම සාපරාධීම ප්‍රවෘත්තිය නම්, දකුණු අප්‍රිකාවේ නිපදවන ජොන්සන් ඇන්ඩ් ජොන්සන් එන්නත් මාස 6 කට පෙර පොරොන්දු වූ පරිදි අප්‍රිකානුවන්ට ලබා නොදී අප්‍රිකානුවන් දස දහස් ගණනක් මිය යන්නට හැර එන්නත් මිලියන ගණනක් යුරෝපයට අපනයනය කිරීමයි.
  චීනයේ නිෂ්පාදිත එන්නත් හේමාස් ආදී පෞද්ගලික ඖෂධ වෙළෙන්දන්ගේ වුවමනාව මත වෛද්‍යවරුන් විසින් උවමනාවෙන්ම අනවශ්‍ය ලෙස ප්‍රමාද කිරීම පිළිබඳව වූ ගෝඨාබය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයාගේ රූපවහානී ප්‍රකාශය එමගින් සිහිපත් කරයි. වැක්සීන් වර්ණ භේද වාදය ගෝලීය පරිමාණයෙන් ක්‍රියාත්මක වේ. මෙම එන්නත ඔවුන්ගේ රටේ නිපදවන බව අප්‍රිකානුවනුත් දැන සිටියේ නැද්ද? කාර්මිකකරණය මිලිටරි රහස් තොරතුරු තරම්ම රහසකි.
• නේටෝව අරමුදල් සපයන ඇතැම් මාධ්‍ය සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන ශ්‍රී ලංකා ජනාධිපතිවරයා ‘මිලිටරි ඒකාධිපතිවරයෙකු’ යැයි හඳුන්වයි. අයි ෆෝන්, අන්තර්ජාලය, ශාස්ත්‍රාලීය පර්යේෂණ ආදිය සඳහා පොදුවේ මිලිටරි ආරම්භයක් ඇති බව මේ සතියේ ee  සිහිපත් කරයි. ඔවුන්ගේ අධ්‍යාපන ක්‍රම ඇතුළු ඊනියා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයන් තම මිලිටරි, ආර්ථික හා දේශපාලන අවශ්‍යතා සපුරාලන අතර, ෆැසිස්ට්වාදය ලෝකයට අපනයනය කිරීම මත රඳා පවතී. 
  මිලිටරි, ආහාර හා සෞඛ්‍ය ආරක්ෂාව සහතික කිරීම වෙනුවෙන් සෑම සංවර්ධිත රටකම යුද නිෂ්පාදන පනතක් තිබේ. අපට හැර. අධිරාජ්‍යවාදීන් එය ‘ආරක්ෂක’ නිෂ්පාදනය ලෙස හඳුන්වයි. එහි තේරුම කුමක්ද? අධිරාජ්‍යවාදී රටවල් තම කාර්මික ප්‍රතිපත්ති සක්‍රීයව සඟවා, ‘නිදහස් අදහස් ප්‍රකාශය’ පිළිබඳ කතා කිරීමට අපගේ විද්වතුන්ටත් එ පිළිබඳව මෝඩ කතා කීමට ආර්ථික විද්‍යාඥයින්ට මුදල් ගෙවමින් සිටී.
  ඇපල් සමාගමේ අයි ෆෝන්, අයි පෑඩ් ආදිය සැළසුම් කිරීම හා ඉන්ජිනේරු තාක්ෂණයන් පළමුව සංවර්ධනය කරනු ලැබූවේ සහ අරමුදල් සපයනු ලැබූවේ ඇමරිකානු ආණ්ඩුව හා මිලිටරිය මගින්ය (බලන්න ee විශේෂාංග).
  තවමත් ඇමරිකානු විධායකයට අති විශාල බලයක් ලබා දී ඇති ඇමරිකානු ආරක්ෂක නිෂ්පාදන පනත (DPA), පිළිබඳව මෙම ee  කලාපය මගින් අවධානය යොමුකරයි. යුද ආයුධ හා ආශ්‍රිත උපාංග 300,000 ක් ඇනවුම් කිරීම සඳහා පෙන්ටගනය ආරක්ෂක නිෂ්පාදන පනතේ බලය භාවිතා කරයි. ෆෙඩරල් හදිසි කළමනාකරණ ඒජන්සිය (FEMA) ද ආපදාවන්ට ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා ආහාර සහ බෝතල්කල ජලය ප්‍රමුඛතාගත කරයි. 2000-1 බලශක්ති අර්බුදය තුළ දී පුද්ගලික අංශය බලශක්ති අවශ්‍යතාවය මගහරිමින් සිටින විට කැලිෆෝනියාවට ස්වාභාවික ගෑස් සැපයීමට ද ආරක්ෂක නිෂ්පාදන පනතේ බලය භාවිතා කරන ලදී. එසේ නම් ඇමරිකාවට අපේ බලශක්තිය පෞද්ගලීකරණය කිරීමට අවශ්‍යවී ඇත්තේ ඇයි?
  සුද්දන්ගේ මාධ්‍ය මේ අධිරාජ්‍යවාදී රටවල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයන් බවට වන මිත්‍යාව ආරක්ෂා කිරීමට බලාපොරොත්තු වේ.  
• අපේ විද්වතුන් සිහින ලෝකයක ජීවත් වේ. ee  අධ්‍යාපනය පෞද්ගලීකරණය කිරීමට විරුද්ධවන අතරම, මෙම අධ්‍යාපනයෙන් නිපදවෙන උපාධිධාරීන් පිළිබඳව ද අභියෝග කරයි. සුද්දන් ස්ථිරව පදිංචි නොවූ ජනපද පාලනය කළ සුදු ජාතිකයින් අනුකරණය කරමින් සිටි කලුසුද්දන්ගේ පන්තිය අනුකරණය කිරීමට ඔවුන්ට අවශ්‍ය වී තිබේ:  මේ සුද්දන් භෞතිකව කිසිදු කාර්යක යෙදී සිටිනු දැකිය නොහැකියි. ඔවුන් පාලක පොලීකාර පැලැන්තිය එනම් ගින්නෙන් FIRE (Finance, Insurance, Real Estate) (මූල්‍ය, රක්ෂණ, දේපළ වෙළඳාම්) වලින් නිදා සිටියදී මුදල් ඉපයීමට කැමති අයවඅනුගමනය කරයි.
• ඒ අතර අපේ කලු සුද්දන් හැමවිටම වෛරකරන චීනය විශාල වශයෙන් කාර්මික අධ්‍යාපනය වෙනුවෙන් ආයෝජනය කරමින් සිටී. චීනයට ලොව විශාලතම වෘත්තීය පුහුණු ක්ෂේත්‍රය හිමිය. ඔවුන් එය සෝවියට් සමූහාණ්ඩුවෙන් ඉගෙන තිබේ. එංගලන්තය බලවත් රටක් වූයේ කාර්මික විප්ලවය නිසා මිස ඔක්ස්ෆර්ඩ් ආදී ව්‍යාජයන් නිසා නොවේ. 1848 න් පසුව යන්ත්‍ර මගින් යන්ත්‍ර සෑදීමේ සංසිද්ධියට හේතු වූයේ 1815 න් පසු ඉංග්‍රීසි යාන්ත්‍රික විද්‍යා ආයතනයයි. 1815 සහ 1848 අපට වැදගත් දිනයන් වේ. 
  විද්‍යාව ආදිය වැඩකරන පංතියේ දේවල් ලෙස සැළකෙන අතර, ‘මානව ශාස්ත්‍ර’ පාලක පන්තියේ කලා රසය බවට පත්විය. මෙය අවසානයේදී එංගලන්තයේ සංසන්දනාත්මක පරිහානියට හේතු විය. අපගේ ඕනෑම උපාධිධාරීයෙකුගෙන් යන්ත්‍ර සාදන යන්ත්‍රවල ඉතිහාසය විමසන්න. ඔවුන් ඒ බව දන්නේ වත්, මෙරට එසේ කිරීමට ඇති උවමනාව පිළිබඳවත් ඔවුන් දන්නේ නැත.
  අධිපති බහුජාතික සමාගම්වලට සම්බන්ධ වී සිටින ආනයන සඳහා පෙනී සිටින්නවුන් දේශීය නිෂ්පාදන සඳහා ආයෝජනයන්ට ඉඩ ලබාදෙන්නේ නැත. ඔවුන් ජන මාධ්‍ය ද පාලනය කරයි. අධ්‍යාපන ක්‍රමයට පන්ති ව්‍යූහය ප්‍රතිනිෂ්පාදනය කිරීම නියමව තිබේ. ආණ්ඩුවේ ආධිපත්‍ය උසුලන විවිධ සමාගම්වල අවශ්‍යතා සැපයීම විවිධ පාසැල්වලින් බලාපොරොත්තු වේ. නිෂ්පාදක සංස්කෘතියක සහ පාරිභෝගික සංස්කෘතියක අතර ඇති වෙනස එයයි. අපේ සාම්ප්‍රදායික සංස්කෘතියේ දී එය මෙසේ නොවීය. සෑම දිනකම වැස්ස, බෝග, සතුට අතර සම්බන්ධතාවය මිනිසුන් දන්නා / දැන සිටි… 

“දේවෝ වස්සතු කාලේන – සස්ස සම්පත්ති හෝතුච
පීතෝ භවතු ලෝකෝච – රාජා භවතු ධම්මිකෝ”
(කලට වැසී වසී වා – කෙත් වතු සාර වේ වා
ලොව සතුටු වේ වා – නිරිඳු සැම කල් දැහැමි වේ වා)

මේ සැම නිවසකම දිනපතා නැවත නැවත ගායනා කළ ගාථාවකි. නිවර්තන මෝසම් දේශගුණයක් තිබෙන සුන්දර රටක සාධාරණ දේශපාලන ආර්ථිකයක් සක්‍රිය කිරීමේ ජනතාවගේ බලාපොරොත්තුව එමගින් ලබාදෙයි. (ee මාධ්‍ය, කොහොඹා කංකාරිය).

එහෙත් අපට විහිලු ජාතිකවාදීන්, විහිලු වාමාංශිකයන්, විහිලු මාක්ස්වාදීන්, විහිළු සමාජවාදීන් සිටී. (අහඹු සටහන්) ජාතිය ගැන කතා කරන සමහරුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අනාගතය දෑතින් රැගෙන ඉදිරියට ගෙන යන බුද්ධිමත් ගොවීන් හා කම්කරුවන්ගෙන් ජාතිය සමන් වී ඇති බව පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කරයි. ඉහළ පරමාදර්ශයන් ගැන පමණක් කතා කරන ‘මාක්ස්වාදීන්‘ අප සතුව සිටී. එවන් පරමාදර්ශයන් සඳහා අවශ්‍ය  නූතන කාර්මික ආර්ථිකය පිළිබඳව ඔවුන් කිසිවක් නොකියයි.

• රස්තියාදු පදනම – ප්‍රාදේශීය රැප් කණ්ඩායමක් ප්‍රචණ්ඩත්වය හා මත්ද්‍රව්‍ය ප්‍රවර්ධනය කිරීම පිළිබඳව උසාවියේ දී චෝදනාවට ලක් වී තිබේ. ඇත්ත වශයෙන්ම අප අතර සිටින ව්‍යාජ ලිබරල්වාදීන් එමගින් ඇවිලී තිබේ. මෙම ලිබරල්වාදීන් ඉංග්‍රීසීන්ගේ යුනිලීවර් සමාගමේ විවිධ දැන්වීම් ප්‍රචාරණ ආයතනවල වැඩකරමින් සිටින අතර තුර නිදහස ප්‍රවර්ධනය කරමින් සිටී. ඉන්පසු ඔවුන් ව්‍යාජ සම්ප්‍රදායවාදීන්ට එරෙහි වෙමින් එකිනෙකාගේ කාලය නාස්ති කරමින් සිටී.
  මේ ගැන්ස්ටා රැප් ව්‍යාපාරය ලොව විශාලතම දාමරිකයාගේ අනුග්‍රහය ලබන අතර මෙරට දී එම නියෝජනය ඇමරිකානු තානාපති කාර්යාලයෙන් නියෝජනය වේ (අහඹු සටහන්).

A2. සතියේ උපුටා දැක්වීම්  

• සමාගම් මාධ්‍ය යනු මහා පරිමාණයෙන් මනස පාලනය කිරීමකි. බුද්ධිමත්, ස්වාධීන චින්තකයින් ලෙස හඳුනා ගන්නා පුද්ගලයින්ගේ මනස දිනපතාම එමගින් වෙනස් කෙරේ. තමන්ම ඒ මතයන්ට පැමිණි බව ඔවුහු විශ්වාස කරති.
• ඇන්ගෝලාව මූල්‍ය අරමුදලේ වැඩසහනක කොටසක් වශයෙන් සිය රාජ්‍ය මූල්‍යකරණය ඉහළ නැංවීම සහ ආර්ථිකය තුළ රාජ්‍යයේ භූමිකාව අඩු කිරීමට තම ජාතික තෙල් සමාගම වූ සොනන්ගෝල් සමාගම සහ දියමන්ති සමාගමක් වන එන්ඩියාමා සමාගමේ පාර්ශවීය හිමිකම් ඇතුළුව ව්‍යාපාර 195 ක් විකිණීමට පොරොන්දු වී තිබේ. වසංගතය පහව ගිය පසු ඉන්ධන සහනාධාරය ඉවත් කිරීමටත්, පොදු ප්‍රවාහනය සඳහා බදු ඉහළ දැමීමටත් ආණ්ඩුව තීරණය කර තිබේ යැයි ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල පවසයි. – ee ආර්ථිකය, ඇන්ගෝලාව
• පිටකොටුවේ වෙළෙන්දන්ගේ මාෆියාව පාලනය කිරීමට නොහැකි වීම නිසා ඔවුන් ආර්ථිකයේ පාලනය සියතට ගෙන තිබේ. පොදු ජනතාවට කිසිදු සහනයක් ලබාදීමට ආණ්ඩුව අසමත් වී තිබේ. – සමස්ත ලංකා බේකරි හිමියන්ගේ සංගමය, ee කෘෂිකර්මය,
• රටේ සහ විශේෂයෙන්ම නැගෙනහිර පළාතේ නැඟී එන ඉස්ලාමීය අන්තවාදය පිළිබඳව ජාතික ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ රැස්වීම්වල ලබාදුන් බුද්ධි තොරතුරු වික්‍රමසිංහ මහතා පිළිනොගත් බවට හිටපු හමුදාපති ක්‍රිෂාන්ත ද සිල්වා සාක්ෂි දුන්නේය. අගමැති වික්‍රමසිංහ ඇත්ත වශයෙන්ම “නැත, එය සිදු විය නොහැකියි” යනුවෙන් ප්‍රකාශ කරන තරමට එය දුරදිග ගොස් තිබුණි. – ee ආරක්ෂාව, රනිල්
• දකුණු කොරියාවේ සහ තායිවානයේ යන දෙරටේම සිදුවන පරිදි, ජපානයේ මහ බැංකුව ද “කවුළුවෙන් මඟ පෙන්වීම” (window guidance) යනුවෙන් හැඳින්වෙන ක්‍රමවේදයක් මඟින් උපායමාර්ගික අංශ සඳහා ණය ලබා දෙන ලෙස බැංකුවලට නියෝග කරයි. හාස්‍යයට කරුණ නම් 1980 ගණන් වලදී ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික සංවර්ධන බැංකුව පෞද්ගලීකරණය කළ ආකාරයටම, වෙළඳපොල ලිහිල්කරණය දේශීය පාරිභෝගික වෙළඳපොල ද ජපන් සංවර්ධන බැංකුවල ආධාරයෙන් ජපන් වෙළඳ භාණ්ඩවලින් පිරී ගියේය. – ee ආර්ථික විද්‍යාඥයින්, බැංකු
• ‘වෛද්‍යවරයෙකුට කොපමණ රෝගීන් සංඛ්‍යාවක් හමුවිය හැකිද යන්න පිළිබඳව මම දැඩි ලෙස කනස්සල්ලට පත්ව සිටිමි. බොහෝ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් දවසේ මුල් භාගයේ රජයේ රෝහල්වල වැඩ කරන අතර එහි දී ඔවුන්ට වැඩි රෝගීන් ප්‍රමාණයක් හමුවේ. එවිට ඔවුන්ට දුර්ලභ රෝගී තත්වයන් විශාල සංඛ්‍යාවකට ඔවුන්ගේ නම් සම්බන්ධ කළ හැකිය. දවසේ දෙවන භාගයේ දී ඔවුන් පෞද්ගලික රෝහල් 2 ක හෝ 3 ක ගත කරන අතර එහිදී රෝගීන් 20-30 ක් පමණ හමුවේ. බොහෝ විට උපරිම විනාඩි 5-7 අතර කාලයක් පවතින ඇතැම්විට විනාඩි 3කට ද අඩු චැනලිං හමුවීමක් සඳහා රෝගීන් සාමාන්‍යයෙන් රුපියල් 3000 ක් ගෙවයි. දිනකට තිබෙන පැය ගණන ඇතුළත රෝගීන් බොහෝ ගණනක් හමු වීමට ඇති නිසා, තම පුද්ගලික කෝටාව පුරවා ගැනීමට, වෛද්‍යවරුන් මෙම ක්‍රියාවලිය වේගවත් කරයි. පිළිකාවක් වැනි සංකීර්ණ රෝගයක් මිනිත්තු 3 ක් ඇතුළත තක්සේරු කිරීමට විශේෂඥයාට ප්‍රමාණවත් කාලයක් ඇතැයි ඔබ සිතනවාද? අඩුපාඩු හරහා දේවල් ගලාගෙන යන්නේ මේ ආකාරයට. ඒ සඳහා මම සාක්ෂියක්.

ආරම්භයක් හැටියට වෛද්‍යවරයෙකුට පෞද්ගලිකව චැනල් කිරීමට හැකි රෝගීන් සංඛ්‍යාව මත කෝටාවක් පැනවිය හැකිදැයි සොයාබලන ලෙස සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයෙන් මම ඉල්ලා සිටියා. මගේ වර්තමාන පිළිකා රෝග විශේෂඥ වෛද්‍යවරිය, ඇත්ත වශයෙන්ම මට පිළිකාවක් ඇති බව මුලින්ම සොයා ගත් කාන්තාවට තමාටම ස්වයං කෝටාවක් පනවාගෙන තිබෙනවා. දිනකට ඇයව චැනල් කිරීමට රෝගීන් 8-10 දෙනෙකුට පමණක් ඇය ඉඩලබා දෙන අතර, එක් එක් අය සමඟ අවම වශයෙන් විනාඩි 30 ක්වත් ගත කරනවා. මිනිත්තු 3 ක් ඇය හමුවීමට සිටින තවත් රෝගීන් 22 ක් පෝළිමේ තබානොගෙන මෙය කිරීමට ඇයට කාලය තිබෙනවා. සියලුම වෛද්‍ය උපදේශනයන් සිදු විය යුත්තේ මේ ආකාරයට නොවේ’

• 2021 වර්ෂයේ පළමු අර්ධය තුළ ජාතික සංවර්ධන බැංකුවේ බදුවලට පසු ලාභය 32% කින් එනම් රුපියල් බිලියන 3.9 දක්වා ඉහළ ගොස් තිබේ; 2021 ජූලි මාසයෙන් අවසන්වන කාර්තුව සඳහා ජෝන් කීල්ස් ආදයම 80% කින් එනම් රුපියල් බිලියන 38.80 කින් ඉහළ ගොස් තිබේ; හේලීස් සමාගමේ 2020/21 කාලය සඳහා බදුවලට පසු ආදායම අතිවිශාල ලෙස ලංකා රුපියල් බිලියන 14.8 දක්වා 400% කින් ඉහළ ගොස් තිබේ; එක්ස්පෝලංකා 2020/21 දී බදු ගෙවීමෙන් පසු වාර්තා කර ඇති ඉහළම ලාභය වශයෙන් රුපියල් බිලියන 14.8 ක් ලෙස වාර්තා කර තිබේ; 2020/21 සඳහා එයිට්කන් ස්පෙන්ස් සමූහයේ සංචාරක නොවන අංශයේ බදු ගෙවීමට පෙර ලාභය රුපියල් බිලියන 5 ක් ලෙස වාර්තා කළේය; ශ්‍රී ලංකා ටෙලිකොම් – මොබිටෙල් බදු ගෙවීමෙන් පසු ලාභය රුපියල් බිලියන 6 ක් ලෙස වසරින් වසර 29.9% ක වර්ධනයක් වාර්තා කර තිබේ; එසේම 2021 මුල් මාස 6 තුළ දී 2020 හි සමස්ත ලාභය රුපියල් බිලියන 27 ඉක්මවා ගිය බව ලංකා බැංකුව පවසයි. සන්ඩේ ටයිම්ස්
• බෙයිජින්, මිටිය අතට ගෙන තිබේ! පසුගිය මාසය තුළ සිය ලාභ ඉපැයීමේ උපකාරක පන්ති අංශය පාලනය කිරීම ආරම්භකර ඇති අතර එමඟින් පාසල් වලින් පිටත ළමයින්ට පාසැල් විෂය මාලා දැනුම ලබා දුන් සමාගම් වසා දැමීමට එය හේතු විය. ඊට වෙනස්ව, ප්‍රායෝගික කුසලතා උගන්වන වෘත්තීය විද්‍යාලවලට සහභාගීවන ලෙස පෞද්ගලික අංශයට ආරාධනා කර තිබේ… මේ වසරේ නිකුත් කරන ලද වෘත්තීය අධ්‍යාපන නීතියේ කෙටුම්පත අනුව, චීනය ජර්මනියේ අධ්‍යාපන පද්ධතියට සමානව “කර්මාන්ත හා අධ්‍යාපනය” එකතු කරන බවට පොරොන්දු වී ඇති අතර ඒ අනුව පෞද්ගලික සමාගම් තුළ වැටුප් ලැබෙන සීමාවාසික පුහුණුව සඳහා අවස්ථාව සිසු සිසුවියන්ට ලැබේ.’ ee ආර්ථික විද්‍යාඥයින්, මාර්ග සිතියම
• චීනය නිදහස් වෙළඳපොලක් නොවේ – අප උත්සාහ කළා! අපි ඔවුන්ට ලෝක වෙළලද සංවිධානයට ඇතුළුවීමට ඉඩ ලබාදුන්නා; අපි අපේ ව්‍යාපාර එහාට යැව්වා; අපි වෙළඳ ගිවිසුම්වලට ගියා. ඔවුන් ඉහළ සිට පහළටම ආර්ථිකය පාලනය කරනවා. අපි නිෂ්පාදන මාධ්‍යයන් ආපසු ලබා නොගතහොත් අපිට කිසි විටෙකත් ඔවුන් සමඟ තරඟ කර පරාජය කරන්න බැහැ. අපි දැන් ඒකට සෑහෙන්න පරක්කු වැඩියි’. හිලරි ක්ලින්ටන්
• ආරක්ෂක නිෂ්පාදන පනත හරහා විධායක නියෝග මගින් ඇනවුම් ප්‍රමුඛතාකරණය සඳහා පුද්ගලික සමාගම් මෙහෙයවීමට ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයාට විශාල බලයක් ලබාදෙයි. ජාතික ආරක්‍ෂක කටයුතු සඳහා “අමුද්‍රව්‍ය, සේවාවන් සහ පහසුකම් වෙන් කිරීමට” සහ අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය ගබඩාකර තබා ගැනීම සීමා කිරීම පිළිබඳව පියවර ගැනීමට ද ජනාධිපතිවරයාට එමගින් බලය ලැබේ. දේශීය නිෂ්පාදනය නැංවීම සඳහා සමාගම් සඳහා ණය හෝ ණය ඇපකර ලබා දීමට… මිලදී ගැනීම් හෝ මිලදී ගැනීම් සඳහා වගවීමට; සහ රජයේ හෝ පෞද්ගලික කර්මාන්තශාලාවල උපාංග ස්ථාපිත කිරීමට ද ජනාධිපතිවරායට හැකියාව තිබේ. සමාගම්වලට ප්‍රතිභාර නීති උල්ලංඝනය වීමට ද හේතුවිය හැකි පරිදි එකිනෙකා සම්බන්ධීකරණය කිරීමට ද බලය ලබා දිය හැකිය. – ee විශේෂාංග, කර්මාන්ත, ඇමරිකානු ආරක්ෂක නිෂ්පාදන පනත  

____________

A3. අහඹු සටහන් (ව්‍යාකූලත්වය තුළ සංඛ්‍යා දැකීම)

• සවිඥානක සහ ‘අහිංසක’ එක්සත් ජනපද තානාපති කාර්යාල නියෝජිතයින් දේශීය නාස්තිකවාදීන්, අරාජිකවාදීන් සහ සුපිරි තාරකාවීමට අවශ්‍ය වී සිටින්නන් ඉතාම ආදරය කරන රොක් ඇන්ඩ් රෝල් සංගීතයේ සුදු ජාතික අනුවාදය (අප්‍රිකානු සම්භවය මකා දැමූ) ප්‍රවර්ධනයකරමින් සිටී. මෙම ‘කලාකරුවන්’ තමන් කැරලිකරුවන් යැයි කියා ගන්නා අතරම කිසිවක් ස්ථිර ලෙස වෙනස් කළ හැකි වැඩකරන පන්තිය සමඟ සන්ධානගත වීම ප්‍රතික්ෂේප කරමින් සිටී – වඩාත්ම නිර්මාණාත්මක ක්‍රියාව!

1984 දී ජෙසී ජැක්සන්ට එක්සත් ජනපදයේ මැතිවරණය සඳහා අපේක්ෂකත්වය ලබාදීමත් සමඟ ‘ගැන්ස්ටා’ රැප් ප්‍රභේදය ඉදිරියට පැමිණුනි. පෝල් රෝබ්සන්, විලී ඩික්සන් ආදී තවත් අය නියෝජනය කළ ඉහළ දේශපාලන සම්ප්‍රදායන් නියෝජනය වූ කලු ජනයාගේ සංගීතයට වාචාලභාවය ගෙනඒමටත් මඩ කිරීමටත් සුදු ජාතික සංගීත කර්මාන්තය ගැන්ස්ටා රැප් සංගීතයට විශාල ලෙස අරමුදල් සපයන ලදි. මේ ව්‍යාපෘතියේ අරමුණ වූයේ කාන්තාවන්ට ‘ගණිකාවන්’, ‘බැල්ලියන්’ ලෙස හඳුන්වමින් කළු ජනයාගේ කෝපය තමන් වෙතටම නැවත හැරවීමයි. කළු ජාතිකයින්ට එරෙහිව ක්‍රැක් කොකේන් හරහා සිදු කරන ලද ජන සංහාර යුද්ධය හා කුඩා ආයුධ ප්‍රජාව තුළට අතහැරීම (ඔවුන් ලොව පුරා භාවිතා කරන මිසයිල නොවේ), කළු ජාතිකයින් නිර්මාණය කරගත් ‘නිර්මාණාත්මක’ නගර-අභ්‍යන්තර ප්‍රජාවන් නගරයේ දුෂ්කර මුඩුබිම්වලට පලවා හැරීම හා සමපාත වේ.

මේ කොළඹ සිටින ඕෆ් වයිට් කලු සුද්දන් තමන්ගේ අතීතය 1960 දශකයේ ඊනියා වුඩ්ස්ටොක් හිපි ව්‍යාපරයන්ට සහ සමර් ඔෆ් ලව් ‘ආදරයේ ගිම්හානය’ට තම වංශය හා පෙලපත සම්බන්ධ කරයි. දැඩි ලෙස ප්‍රවර්‍ධනය කරන ලද ‘තාරකාවන්’ බොහෝ දුරට එක්සත් ජනපදයේ ඉහළ පෙළේ ව්‍යාපාරිකයින්ගේ සහ හමුදා භටයින්ගේ පුහුණු දරුවන් ය. ‘C’mon baby light my fire’ යැයි පැවසූ, ‘ද ඩෝර්ස්’ සංගීත කණ්ඩායමේ ජිම් මොරිසන් වියට්නාමයට සහ අග්නිදිග ආසියාවට එරෙහිව ජන සංහාර යුද්ධයක් ඇවිල වූ 1964 ටොන්කින් සිද්ධියට මුල් වූ එක්සත් ජනපද නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් මොරිසන්ගේ පුතාය. ප්‍රතිරූප බිඳ හෙළන ලද ද මදර්ස් ඔෆ් ඉන්වෙන්ෂන් සංගීත කණ්ඩායමේ ෆ්‍රෑන්ක් සැපා රසායනික යුද්ධ විශේෂඥයෙකු සහ චෙකොස්ලොවැකියාව බෙදා වෙන්කල 20 වන සියවසේ සියලුම ලෝක යුද්ධවලට වඩා බෝම්බ විශාල ප්‍රමාණයක් ලාඕසය කාම්බෝජය හා වියට්නාමය ආදී කෘෂිකාර්මික ජාතීන් තුනකට හෙළන ලද යුද්ධයට සහය දැක් වූ  වක්ලව් හවෙල්ගේ වීරයෙකුගේ පුත්‍රයා ය.

ස්විට්සර්ලන්තය (බවර්ස්), ජර්මනිය, ඕලන්දය දැන් කාබනිකවීමට අපට උදව් කරන බවට පොරොන්දු වෙමින් ඉදිරියට එමින් තිබේ. කෙසේ වෙතත්, ඔවුන්ගේ ආනයන නියෝජිතයන් සහ මාධ්‍ය, ඔවුන්ගේ අක්‍රිය කෘෂිකාර්මික මහාචාර්යවරුන්, රසායනික ද්‍රව්‍ය තහනම් කිරීමට එරෙහි ය. ඔවුන් හොඳ පොලිස් නිලධාරියාගේ / නරක පොලිස් නිලධාරියාගේ පැරණි ක්‍රීඩාව ක්‍රීඩා කරමින් සිටී..

එංගලන්තය සහ කැනඩාව ද පාසල් දරුවන්ට නොමිලේ දිවා ආහාර පැකේජ ලබාදෙමින් සිටී. අපි ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ සම්පූර්ණකර (ප්‍රධාන වශයෙන් ග්‍රාමීය) ස්වදේශීය වෙළඳපොල ඔවුන්ගේ බහුජාතික ආනයනකරුවන්ගෙන් නැවතත් අල්ලා ගත්තොත් මිනිසුන්ට තමන්ටම පෝෂණය වී තමන්ගේම කුසලතා ඉහළ නංවා ගත හැකි වේද?  ඔවුන් ඔවුන්ගේ බෝම්බ කරුවන් එවනු ඇත!

බවර් අපට කාබනික ගොවිතැන සඳහා සැළසුමක් සකස්කරමින් සිටිනවාද? කවුද අවසර දුන්නේ? අපේ රට රසායනික විස වලින් පොඟවා දැම්මේ ඔවුන්ම නොවේද? ඔවුන්ගේ උපන් ගම වන ජිනීවාහිදී ප්‍රශ්න කළ යුත්තේ ඔවුන්වය… ජිනීවා යෝජනාව? එංගලන්තයේ යුනිලීවර්, සිලෝන් ටුබැකෝ, එක්සත් ජනපද මාස්ටර් කාඩ්, ස්විස් බෝර්, ලන්දේසි හයිනෙකන්, ඉන්දියාවේ අයිඕසී වැනි ශ්‍රී ලංකාවේ බහුජාතික සමාගම් සංගමයේ අයගෙන් අහන්න. මෙම බහුජාතික සමාගම් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ බොහෝ ජාතික සාමාජිකත්‍වයන් බිඳ දැමීම සඳහා මෙම බහුජාතික සමාගම් එය දූෂිත කරවමින් සිටී. එක්සත් ජාතීන් එහි නම UM – එක්සත් බහුජාතික සමාගම් ලෙස වෙනස් කළ යුතුය. 2018 දී LMNC පිහිටුවන විට දැනුම හා තාක්‍ෂණය මාරු කිරීමට පොරොන්දු වූවා නේද? වසර 3 කට පසු, මිල අධික යන්ත්‍රෝපකරණ, ප්‍රවීණයන් සහ අනවශ්‍ය භාණ්ඩ හැර ඔවුන් මොනවා මාරු කළේදැයි  අපට කියන්නට අපි ඔවුන්ට ඉඩ දෙන්නද?

පට්ටපල් බොරු සහ මාධ්‍ය ආනයන සංඛ්‍යාලේඛන – මාධ්‍ය තුළ තිබෙන බොරු වඩ වඩාත් උමතු වෙමින් තිබේ. සෑම ප්‍රගතිශීලී මහ බැංකු ප්‍රතිපත්තියක්ම විකෘති කිරීමේ දී මෙන්ම කොවිඩ් මරණ පිළිබඳ ප්‍රවෘත්ති විකෘති කරමින්, වංචනික ලෙස සංඛ්‍යා ලේඛන වාර්තා කිරීමේදී එය ඉස්මතු වේ. විජය සමූහ ව්‍යාපාරයේ ෆයිනෑන්ෂල් ටයිම්ස් පුවත්පතේ ‘ඉහළ’ ආනයන හිඟය නිරූපණය කිරීමට පටහැනිව, කොවිඩ් මරණ ආදිය සහිත මෙම අවධියේ දී ඉහළ ආයෝජන සහ අතරමැදි භාණ්ඩ ආනයනය කිරීම සාධනීය ය: cbsl.gov.lk/sites/default/files/cbslweb_documents/press/pr/press_20210813_external_sector_performance_2021_june_e.pdf   

ඩොලර් බිලියන 10 ක් වටිනා ආනයන ඉහළ යාම පිළිබඳව ෆයිනෑන්ෂල් ටයිම්ස් වාර්තා කරන නමුත් ඒ බොහෝ ආනයන අතරමැදි සහ ප්‍රාග්ධන භාණ්ඩ (ඉන්ධන, යන්ත්‍රෝපකරණ) යනාදිය බව සඳහන් කිරීමට ඔවුන් අසමත් වේ. බෙහෙවින් ප්‍රශංසාවට පාත්‍ර වූ ඇඟලුම් කර්මාන්තය එහි යෙදවුම් බොහෝමයක් ආනයනය කර තිබෙන බවත්, ඒවා මෙහි නිපදවන්නේ නැත්තේ ඇයි දැයි යන්නත් ඔවුන් අසන්නේ නැත. උපුටා ගැනීම් සමහරක් මෙන්න:

2021 මුල් භාගයේදී පාරිභෝගික භාණ්ඩ ආනයනය – එකතුව: ඩොලර් බිලියන 1.91:
ආහාර සහ පාන: ඩොලර් බිලියන 1.14,
ඖෂධ: ඩොලර් මිලියන 328.2,
එළවළු, ඩොලර් මිලියන 211.1,
ටෙලිකොම්: ඩොලර් මිලියන 205.3
කිරි නිෂ්පාදන: ඩොලර් මිලියන 184.4
ගෘහස්ත උපකරණ: ඩොලර් මිලියන 139.4
ඇඳුම් පැළඳුම් හා අතිරේක: ඩොලර් මිලියන 105.3

2021 මුල් භාගයේදී අතරමැදි භාණ්ඩ ආනයනය – එකතුව: ඩොලර් බිලියන 5.95:
ඉන්ධන: ඩොලර් බිලියන 1.8,
රෙදිපිළි හා අමතර ද්‍රව්‍ය: ඩොලර් බිලියන 1.5,
රසායනික නිෂ්පාදන: ඩොලර් මිලියන 567.4,
මූලික ලෝහ: ඩොලර් මිලියන 354.5

2021 මුල් භාගයේදී ආයෝජන භාණ්ඩ ආනයනය – එකතුව: ඩොලර් බිලියන 2.15
යන්ත්‍රෝපකරණ/උපකරණ: ඩොලර් බිලියන 1.4,
ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය: ඩොලර් මිලියන 601.6

– ft.lk/top-story/1H-imports-top-10-b-mark-after-30-rise/26-721761

• අධිරාජ්‍යවාදී රටවල් ඉල්ලා සිටින්නේ කුමන ආකාරයේ සංක්‍රමණික සේවකයින් ද? ඔවුන් උත්සාහ කරන්නේ අඩු ශ්‍රම ඵලදායිතාව සහ වැටුප් මට්ටම් අතර ඇති පරස්පරතාවයන් විසඳීමටය: “යන්ත්‍රයට ගුණ කළ නොහැකි නිෂ්පාදන ක්‍රියාකාරකම්, අඩු වැටුප් හා බාල රැකියා තත්වයන් යටතේ වැඩ කරන සංක්‍රමණිකයින් සිටීමෙන් දීර්ඝ ආයු කාලයක් ලබා ගනී. යුරෝපයේ අගනගර වල, දකුණු යුරෝපය, අප්‍රිකාව සහ ආසියාවේ සිටි පැමිණි කම්කරුවන් වීදි අතුගෑම, කසල එකතු කිරීම හෝ පිරිසිදු කිරීමේ රැකියාවන්, ඌෂ්මක පිරිසිදු කිරීම සහ බර යන්ත්‍රෝපකරණ පිරිසිදු කිරීම ආදියට යොදවා ගනී. අත්‍යවශ්‍යම කාර්යයක් වුවද නුපුහුණු ශ්‍රමිකයින් ලෙස ඉටු කිරීමට සිදුවන, ඒ රැකියාවන් ‘නූතන ධනවාදයේ වඩාත්ම කණගාටුදායක හා ව්‍යාකූල ගැටලුවකි’.  – SBD de Silva, The Political Economy of Underdevelopment.
• කෝවිඩ් දුර බැහැර පිට පලාත්වලට යැවීම – තමිල්නාඩු රජය කර්මාන්ත වල සේවයේ නියුතු සංක්‍රමණික සේවකයින්ගේ ඩිජිටල් දත්ත බැංකුවක් පිහිටුවා තිබේ. කොවිඩ් ව්‍යාප්තියත් සමඟ එක් කලාපයක සිට තවත් ප්‍රදේශයකට සේවකයින් සංක්‍රමණය වීම යළිත් අවධානයට ලක් විය. ඉන්දියාවේ ඉන්දියානු වෘත්තීය සමිති මධ්‍යස්ථානය විසින් එක් ප්‍රාන්තයක සිට තවත් ප්‍රාන්තයකට සංක්‍රමණය වන සේවකයින් සංවිධානය කිරීම සිදුවේ: බෙංගාලයේ සංක්‍රමණික සේවක සංගමයක් සඳහා: ‘වර්ග 3 ක් හඳුනාගෙන තිබේ – බටහිර බෙංගාලයෙන් වෙනත් ප්‍රාන්තවලට යන අය, වෙනත් ප්‍රාන්තවලින් බටහිර බෙංගාලයට එන අය සහ විශේෂයෙන් ගල්ෆ් කලාපයට යන අය’.
• 1919 අගෝස්තු 10 දී ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් එංගලන්තය පලවා හැරීමේ 102 වන සංවත්සරය තලේබාන් සංවිධානය කාබුල් නගරයට ඇතුළු වීමට නියම කරගෙන තිබුණි. දැන් එක්සත් ජනපදය තම ඉත්තන් සමඟ චීනය, ඉරානය සහ රුසියාවේ දේශසීමාවල නව අවුල් ජාලාවක් ප්‍රවර්ධනය කිරීමට පසුබිම සකසා තිබේ. නැවතත්!
• (නික්ම යන) පාලනය බිඳවැටීම සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, එය වඩාත්ම තියුණු ලෙස සංලක්ෂිත වන්නේ ඝානි ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් පලා ගිය ආකාරයෙනි. අලුතින් මුද්‍රණය කරන ලද එක්සත් ජනපද බයිඩන් ඩොලර් වලින් කාර් 4 ක් පිරී තිබුණු අතර, මුදලින් තවත් කොටසක් හෙලිකොප්ටරයකට දැමීමට උත්සාහ කළ නමුත් එය ප්‍රමාණවත් වූයේ නැත. මුදල් තාර පාරේ අතහැර දමා තිබුණි. – ස්වෛරීත්වය
• ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් එක්සත් ජනපදය සහ නේටෝව ඉවත් වීම නිසා තලේබාන් (හෝ ‘නව තලේබාන්’) පාලනයට යටත්වන රටේ අනාගතය කෙබඳු වේද යන්න පිළිබඳව බොහෝ මාධ්‍යවල අනුමානයන් වාර්තා  වී තිබේ. වර්තමාන අනුමානයන් මූලික වශයෙන්ම පදනම් වී ඇත්තේ 1996-2001 අතර තලේබාන් සංවිධානය යටතේ තිබූ ඇෆ්ගනිස්ථානය මත ය. එසේ සිතීම පහසු වුවද, ඇෆ්ගනිස්ථානයේ දේශපාලන ගතිකතාවයන්හි බිඳීම් සහ අඛණ්ඩතාවයන් සහ සහීර් ෂාගේ රාජාණ්ඩු කාලය, ඔහුගේ බලය ක්ෂය වීම සහ 1965 දී මාක්ස්වාදී ඇෆ්ගනිස්ථානය මහජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය මතුවීම දක්වා වූ ගොඩනැගීම් එහි දී සැළකිල්ලට නොගැනේ. ඇෆ්ගනිස්ථාන මහජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයේ ප්‍රධාන පිල් දෙකක් තුළ මතවාදයේ හා ප්‍රවේශයේ වෙනස්කම් තිබුණි –  ඛල්ක් සහ පර්චම්, බොහෝ දුරට පෂ්තුන්වරුන්ගේ පන්ති ගතිකතාවයන්ගෙන් පැන නැඟුණු අතර, ඔවුන් රජයක් පිහිටුවීමෙන් පසු ක්‍රියාත්මක කරන ලද ඇෆ්ගනිස්ථානය මහජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයේ දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා එහි බලපෑම් ඇතිවිය. ඇෆ්ගනිස්ථාන මහජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයේ පාලනයට සමගාමීව නැගී ආ ඉස්ලාමීය මූලධර්මවාදී කොටස් පිළිබඳව ද ඇත්ත පුවත්පත මගින් පැහැදිළිකරන අතර පසුව එක්සත් ජනපදයේ සහ අනෙකුත් බටහිර සගයන්ගේ සහයෝගයෙන් පමණක් නොව ඇෆ්ගනිස්ථානය මහජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයේ රැඩිකල් ප්‍රතිසංස්කරණ සමඟ අමනාප වූ ඇෆ්ගන් පෂ්තුන් විශාල සංඛ්‍යාවක් අවශෝෂණය කිරීමෙන් ද ඉස්ලාමීය මූලධර්මවාදී කොටස් ධෛර්යමත් වී තිබේ. ඇත්ත පුවත්පත තලේබාන් යුගයේ පූර්ව පූර්විකාව පිළිබඳ කෙටි සටහනක් සපයයි (1994). – http://www.aththa.lk 
• ඉතින් එක්සත් ජනපදය ඇෆ්ගනිස්ථානයේ අන්ත වාමවාදයත් ප්‍රවර්‍ධනය කළාද? 1979 දී, සෝවියට් රුසියාව මැදිහත් වීමට බොහෝ කලකට පෙර, එක්සත් ජනපදය ඇෆ්ගනිස්ථානයේ වහබි අන්තවාදය රහසිගතව පෝෂණය කිරීමට පටන් ගෙන තිබුණි: ස්බිග්නිව් බ්‍රෙසසින්ස්කිගේ වචන වලින් – දශක ගණනාවක් තිස්සේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ජනතාවගේ රට සහ සමාජය මුළුමනින්ම විනාශ කිරීමේ අනියම් වියදමින්, ‘රුසියාවේ වියට්නාම් යුද්ධය’ ලබාදීමට කුරිරු යුද්ධයක් ‘ඇති කිරීමට’ ඔවුන් තීරණය ගෙන තිබුණි.

රොබර්ට් ගේට්ස්, ජෝර්ජ් ඩබ්ලිව් බුෂ් සහ බරාක් ඔබාමා යටතේ හිටපු යුද ලේකම් සහ ජෝර්ජ් බුෂ් සහ රොනල්ඩ් රේගන් යටතේ හිටපු සීඅයිඒ අධ්‍යක්‍ෂවරයා 1996 දී සිය සෙවනැලි වලින් මතක සටහන් වල මෙසේ සඳහන් කර තිබේ: 1979 සෝවියට් රුසියාව විසින් හමුදාව යෙදවීමට මාස 6 කට පෙර එක්සත් ජනපද බුද්ධි සේවාවන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ විරුද්ධ කණ්ඩායම් වලට ආධාර කිරීමට පටන් ගන්නා ලදි.

ජිමී කාටර්ගේ හිටපු ජාතික ආරක්‍ෂක උපදේශක සහ ඔබාමාගේ උපදේශකයෙකු වූ බ්‍රෙසින්ස්කි 1988 සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී කල ප්‍රකාශ අනුව එය තහවුරු වේ:

ඉතිහාසයේ නිල අනුවාදයට අනුව, සීඅයිඒ මුජාහදීන් සංවිධානයට ආධාර දීම 1980 දී ආරම්භ කරන ලදී, එනම් ඒ 1979 දෙසැම්බර් 24 දින සෝවියට් හමුදාව විසින් ඇෆ්ගනිස්ථානය ආක්‍රමණය කිරීමෙන් පසුවය.

නමුත් මේ දක්වා රහසිගතව ආරක්‍ෂා කර තිබූ යථාර්ථය ඊට හාත්පසින්ම වෙනස් ය. ඇත්ත වශයෙන්ම, කාබුල්හි සෝවියට් හිතවාදී පාලනයේ විරුද්ධවාදීන් සඳහා රහස් ආධාර සඳහා වූ පළමු නියෝගයට ජනාධිපති කාටර් 1979 ජූලි 3 අත්සන් තැබුවේය. එදිනම මම ජනාධිපතිවරයාට සටහනක් ලිව්වෙමි, මගේ අදහස අනුව මෙම ආධාර නිසා සෝවියට් හමුදා මැදිහත් වීමක් සිදු වන බව මම ඔහුට පැහැදිලි කළෙමි.

‘එම රහස් මෙහෙයුම විශිෂ්ට අදහසක් වුණා. එමගින් රුසියානුවන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ උගුලට හසු කර ගැනීමේ බලපෑමක් ඇති වුණා. සෝවියට්වරුන් නිල වශයෙන් දේශ සීමාව පසු කළ දිනයේ මම ජනාධිපති කාටර්ට ලිව්වා. සෝවියට් රුසියාවට එහි වියට්නාම් යුද්ධය ලබා දීමේ අවස්ථාව අපිට තිබෙනවා. ඇත්තෙන්ම වසර 10 කට ආසන්න කාලයක් මොස්කව්වලට යුද්ධයක් ගෙනයාමට සිදු වුණා. 

• ස්බිග්නිව් බ්‍රෙසින්ස්කි, ජනාධිපති කාටර්ගේ ජාතික ආරක්‍ෂක උපදේශක, ඔබාමාගේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති උපදේශක, ලේ නූවෙල් ඔබ්සර්වර්, පැරීසිය, 1998 ජනවාරි 15-21

තලේබාන් සංවිධානයෙන්: මධ්‍යම ආසියාවේ සටන්කාමී ඉස්ලාම්වාදය, තෙල් හා මූලධර්මවාදය, අහමඩ් රෂීඩ්:

1980-92 අතර කාලය තුළ එක්සත් ජනපදය ඩොලර් බිලියන 4 සිට 5 දක්වා මුජාහිදීන් වෙනුවෙන් ආධාර කරන ලදී… මෙම ආධාර වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් මාරාන්තික නවීන ආයුධ ලෙස ලැබුණි… යුද්ධයට පෙර ඉස්ලාමීයවාදීන්ට ඇෆ්ගනිස්ථාන සමාජයේ යන්තම් හෝ පදනමක් නොතිබුණද, සීඅයිඒ මගින් සපයන මුදල් හා ආයුධ සහ පාකිස්ථානයේ සහයෝගය ඇතිව ඔවුන්ට විශාල බලයක් සහිත එවන් පදනමක් ගොඩනඟා ගත හැකිවිය.
ලොව පුරා සිටින ඉස්ලාම් භක්තිකයින්ට පාකිස්තානයට පැමිණ ඇෆ්ගන් මුජාහිදීන් සමඟ සටන් කිරීමට බඳවා ගැනීම සඳහා වූ දිගු කාලීන ISI මුලපිරීමට 1986 දී CIA ප්‍රධානී විලියම් කේසි තම සහයෝගය ලබා දුන්නේ ය. අයිඑස්අයි 1982 සිට මෙය දිරිමත් කළේය… 1982-92 අතර කාලය තුළ මැද පෙරදිග, උතුරු සහ නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ, මධ්‍යම ආසියාවේ සහ ඈත පෙරදිග ඉස්ලාමීය රටවල් 43 ක මුස්ලිම් රැඩිකල්වාදීන් 35,000 ක් පමණ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මුජාහිදීන්වරුන් සමඟ බව්තීස්ම විය. සියාගේ මිලිටරි රජය පාකිස්තානයේ සහ ඇෆ්ගන් දේශසීමාවේදී අරමුදල් සැපයීම ආරම්භ කළ නව මද්රාසා 100ක අධ්‍යයනය ලැබීමට  [මියන්මාරයේ රෝහින්ග්‍යා ද ඇතුළුව] තවත් දස දහස් ගණන් මුස්ලිම් අන්තවාදීන් පැමිණියහ. අවසානයේදී මුස්ලිම් රැඩිකල්වාදීන් 100,000 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් පාකිස්ථානය සහ ඇෆ්ගනිස්ථානය සමඟ ඍජු සම්බන්ධතා ඇතිව ජිහාඩ් බලපෑමට ලක් විය.
මෙම වහාබි අන්තවාදීන් පසුව අල් කයිඩා / ISIS / ETIM යනාදීන් බවට පරිවර්තනය විය. එතැන් සිට යුගෝස්ලාවියාව, ඉරාකය, ලිබියාව, සිරියාව, යේමනය, ශ්‍රී ලංකාව වැනි ස්ථාන වල ඔවුන්ව භාවිතා කර තිබේ.

• රැජිණගේ මිනීමරුවන් තවමත් අපේ මුහුදේ සැරිසරයි – එංගලන්ත හමුදාවේ විදේශීය කඳවුරු ජාලයට 2021 වන විට රටවල් 42 ක කඳවරු 145 ක් ඇතුළත් වේ. එය තවමත් වැම්පයර් අධිරාජ්‍යයකි. ලෝකය වගකීම් ක්ෂේත්‍රවලට බෙදීමත් සමඟ එක්සත් ජනපදය සහ එංගලන්තය සතුව ‘ඇස් 5’ ක් තුළ දැඩි බුද්ධි සන්ධානයක් තිබේ. අනෙකුත් ඒවා ද සමඟ ‘ආසන්න සහ මැද පෙරදිග’ භාරව කටයුතු කරන්නේ එංගලන්තයයි. ඇෆ්ගනිස්ථානය පැහැදිලිවම ඉංග්‍රීසි ගෝලයට වැටේ.
• මුතු තොන්ඩුවක් ද? අග්නිදිග ආසියානු සහයෝගීතාවයේ සහ පුහුණු කිරීමේ (SEACAT) මිලිටරි අභ්‍යාසයන්හි අනෙකුත් රටවල් 20 ක නායකත්වය දරමින් එක්සත් ජනපදය අගෝස්තු 10 දා ඉන්දියන් සාගරයේ චීනයට එරෙහිව තවත් නාවික යුද ක්‍රීඩා ආරම්භ කළේය. එක්සත් ජනපද ඉන්දු-පැසිෆික් අණදෙන නිලධාරියා (INDOPACOM) පැවසීය: ශ්‍රී ලංකාව, ඔස්ට්‍රේලියාව, බංග්ලාදේශය, බෘනායි, කැනඩාව, ප්‍රංශය, ජර්මනිය, ඉන්දියාව, ඉන්දුනීසියාව, ජපානය, මැලේසියාව, මාලදිවයින, නවසීලන්තය, පිලිපීනය, දකුණු කොරියාව, සිංගප්පූරුව, තායිලන්තය, ටිමෝර්-ලෙස්ටේ, එංගලන්තය සහ වියට්නාමය ඊට එක් විය.
  අගෝස්තු 2-27 සිට එක්සත් ජනපද INDOPACOM ඉන්දු-පැසිෆික් කලාපයේ (ශ්‍රී ලංකාවේ, ඉන්දියාවේ සිට පැසිෆික් සාගරය දක්වා විහිදෙන) එංගලන්තය, ජපානය සහ ඔස්ට්‍රේලියාව සමඟ මහා පරිමාණ ගෝලීය අභ්‍යාස 21 හි නායකත්වය දරයි. එක්සත් ජනපදය ද වසර 40 ක් තුළ සිය පුළුල්ම උභය හමුදා අභ්‍යාස පැවැත්වන ලදී. ඒ හා සමාන ලෙස නම් කර ඇති විශාල පරිමාණ ව්‍යායාම (LSE) 2021, කලාප 17 ක් පුරා ව්‍යාප්ත වී අංක 5 කින් යුත් බලඇණි 5 ක් සම්බන්ධ කරගනිමින් එක්සත් ජනපද හමුදාව පමණක් සහභාගි වී අගෝස්තු 3 දා ආරම්භ වී අගෝස්තු 16 දින අවසන් විය. (බලන්න ee ස්වෛරීයත්වය, SEACAT)
  2011 දී ඔබාමා පරිපාලනය විසින් “ආසියාවට හැරීම” වැඩසටහන ආරම්භ කරන ලදී. එක්සත් ජනපද නාවික හමුදාවන්ගෙන් තුනෙන් දෙකක් ආසියා පැසිෆික් සාගරයට සහ ඒ අවට චීනය දෙසට ගමන් කිරීමට පටන් ගත් අතර ඔස්ට්‍රේලියාවේ සිට ජපානය, කොරියාව සහ යුරේසියාව හරහා ඇෆ්ගනිස්ථානය සහ ඉන්දියාව දක්වා එක්සත් ජනපද කඳවුරු 400 ක් පිහිටුවා තිබේ. චීනය සිය මිලිටරි අවි ගබඩාව න්‍යෂ්ටික අවි 260 ක් දක්වා ඇස්තමේන්තුෙකර යාවත්කාලීන කරතිබීම පුදුමයක් නොවේ. කෙසේ වෙතත්, සංසන්දනය කිරීමේදී එක්සත් ජනපදය ආසන්න වශයෙන් 1500 න්‍යෂ්ටික අවි යොදවා ඇති අතර 4,000 ක් ගබඩා කර තිබේ. (ee ස්වෛරීයත්වය, න්‍යෂ්ඨික).
  ඔවුන්ගේ දේශීය මාධ්‍ය නියෝජිතයින් ඒ වෙනුවට චීනයට පහර දුන්නේ, ‘කහ අනතුර + රතු උවදුර’ විසින් චීනය ඇතුළු ආසියාව පුරා පිහිටි මිලිටරි කඳවුරුවල ‘මුතු ඇට මාලයක්’ සාදමින් ඇති බව කියමිනි.
• ඇමරිකා මහද්වීපයේ යුධ ක්‍රීඩා – ජූනි 13-25 අතර කාලය තුළ, මෑතක දී පැවති ගයානා, බ්‍රසීලය, බහමාස්, බාබඩෝස්, බෙලීස්, බර්මියුඩා, ඩොමිනිකන් ජනරජය , ජැමෙයිකාව, ට්‍රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝ එක්සත් ජනපදය, එංගලන්තය, කැනඩාව, ප්‍රංශය, නෙදර්ලන්තය යන රටවල හමුදා භටයින් සමඟ කලාපය පුරා පැවති මෙම යුද අභ්‍යාසයට සහභාගී වූ ට්‍රේඩ් වින්ඩ්ස් මෙහෙයුමේ දී ප්‍රගතිශීලීන් හා පෑන්-අප්‍රිකානු බලවේග වචනයක් වත් නොකියන කන් බිහිරි කරවන නිහඬතාවයක් කැරිබියන් කලාපය පුරාම නිරමාණයවී තිබුණි. (ee ස්වෛරීයත්වය, ට්‍රේඩ් වින්ඩ්ස්)

_________

B. විශේෂාංග __

B1. අයිෆෝන්, රාජ්‍ය හමුදාව සහ අධ්‍යාපනය

• එක්සත් ජනපදයට පරස්පර විරෝධී සම්ප්‍රදායන් 2 ක් තිබේ: ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන්ගේ (1755-1804) ක්‍රියාකාරී කාර්මික ප්‍රතිපත්ති, සහ තෝමස් ජෙෆර්සන්ගේ (1743-1826) නිදහස සහ කුඩා රජයක් පිළිබඳ කතාන්දර. ‘ජෙෆර්සෝනියානුවන් වාචාල කථා සහ හැමිල්ටෝනියානුවන් ප්‍රතිපත්ති භාර කිරීම’ මගින් ඔවුන් මෙම දයලෙක්තිකය විසඳා තිබේ.
  එක්සත් ජනපදය බලවත් රටක් බවට පත් කළේ හැමිල්ටන්ගේ කාර්මික ප්‍රතිපත්තීන් ය. අපේ බුද්ධිමතුන් සහ ව්‍යාජ කලාකරුවන් තමන්ගේ ‘නිදහස’ ගැන පමණක් කථා කරයි. ඕනෑම නිදහසකට පදනමක් ලබාදීම සඳහා කාර්මික ආර්ථිකයක් අවශ්‍ය බව ඔවුහු නොසලකති. මෙයට දේශපාලන, ආර්ථික හා මිලිටරි උපාය මාර්ගයක් ඇතුළත් වේ.
  එක්සත් ජනපදයේ උසස් තාක්‍ෂණ සමාගම් වලට 1) තම රජයෙන් ඍජු කොටස් ආයෝජන; 2) රාජ්‍ය හෝ ෆෙඩරල් ආධාර ලබන රජයේ ප්‍රධාන පර්යේෂණ වැඩ සටහන්, මිලිටරි මුලපිරීම්, පොදු ප්‍රසම්පාදන කොන්ත්‍රාත් සහ මහජන පර්යේෂණ ආයතන වල තාක්‍ෂණයන් සඳහා ප්‍රවේශය; 3) බදු, වෙළඳාම සහ තාක්‍ෂණ ප්‍රතිපත්ති නිර්මානය කිරීම නවෝත්පාදනයන් සඳහා රජය වෙළඳපොල සක්‍රීයව හැඩ ගැස්වීම මගින් ඇපල් වැනි එක්සත් ජනපද සමාගම් වලට දේශීය හා ලෝක වෙලඳපොලවල් අල්ලා ගැනීමට උපකාරය රජයෙන් ලැබී තිබේ.
  පෞද්ගලික අංශය විසින් මෙහෙයවනු ලබන ධනය උත්පාදනය පිළිබඳ එක්සත් ජනපදයේ අලංකාරෝක්ති පිටුපස, ඔවුන්ගේ රාජ්‍යය නවෝත්පාදනයන් සඳහා සහ ව්‍යවසායකත්ව අවදානම සඳහා අරමුදල් සපයා ඇත. මෙයට අන්තර්ජාලය සහ DARPA (එක්සත් ජනපද රජයේ ආරක්ෂක උසස් පර්යේෂණ ව්‍යාපෘති ඒජන්සිය), SBIR (කුඩා ව්‍යාපාර නවෝත්පාදන පර්යේෂණ), අනත් දරු ඖෂධ පනත (එක්සත් ජනපදයේ, යුරෝපා සංගමය තුළ) සහ ජාතික නැනෝ තාක්‍ෂණ ආරම්භය ඇතුළත් වේ.
  ඔවුන්ගේ දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු එක්සත් ජනපදය, යුද දෙපාර්තමේන්තුව (පෙන්ටගනය), පරමාණුක බලශක්ති කොමිසම සහ නාසා වැනි අනෙකුත් ජාතික ආරක්‍ෂක ආයතන සමඟ පරිගණක, ජෙට් ගුවන් යානා, සිවිල් න්‍යෂ්ටික ශක්තිය, ලේසර්, ජෛව තාක්‍ෂණය දියුණු කිරීම සඳහා සමීපව කටයුතු කර තිබේ. උසස් පර්යේෂණ ව්‍යාපෘතිය (පසුව DARPA) පිහිටුවන ලද්දේ අන්තර්ජාලය හරහා එක්සත් ජනපදයට පුළුල් තාක්‍ෂණික අධිකාරීත්වයක් සහ පාලනයක් ලබා දීම සඳහා ය.
  1957 දී සෝවියට් රුසියාව විසින් ස්පුට්නික් දියත් කිරීම එක්සත් ජනපද ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් අතර භීතිය පැතිරවීමට භාවිතා කළ අතර, අනාගත තාක්‍ෂණ සඳහා අරමුදල් සැපයීම සඳහා 1958 දී ඊනියා ‘ආයුධ තරඟය’ සහ DARPA වෙත ඔවුන් යොමු විය.
  පුද්ගලික පරිගණකය නිර්මාණය කරමින් 1962 වන විට අර්ධ සන්නායක පර්යේෂකයින්, මානව-පරිගණක අතුරු මුහුණත් පර්යේෂකයින් සහ මුල් අන්තර්ජාලය සඳහා නව විශ්ව විද්‍යාල පරිගණක විද්‍යා අංශ සඳහා DARPA අරමුදල් සපයන ලදී.
  1970 ගණන් වලදී DARPA විසින්පරිගණක චිප් නිෂ්පාදනය වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා දකුණු කැලිෆෝනියා විශ්ව විද්‍යාල විද්‍යාගාරයට අරමුදල් සපයන ලදී. නව මයික්‍රොචිපයක් සඳහා උසස් සැළැස්මක් හිමි ඕනෑම අයෙකුට එම රසායනාගාරයේදී චිප්ස් නිපදවා ගත හැකි විය: සිලිකන් වැලි හි පෞද්ගලික ව්‍යවසායකයින්ගේ ‘හිප්’ ව්‍යාජ මිථ්‍යාවට උපත ලබා දුන්නේ ඒ අකාරයටය.
  හොලිවුඩ් නළු රේගන් ලොව පුරා ‘සීමිත’ රජයක් පවත්වාගැනීම ප්‍රවර්‍ධනය කරමින් සිටිය දී (සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ විශාල යුද්ධ අවුලවමින්), ඔහුගේ පරිපාලනය, කුඩා ව්‍යාපාර නවෝත්පාදන පර්යේෂණ වැඩසටහනක් සකස් කළ අතර, විද්‍යාගාරයේ සිට ‘කුඩා’ ව්‍යාපාර හරහා වෙළෙඳපොළට නව තාක්‍ෂණයන් ගෙනයාමට ඒ සඳහා රාජ්‍ය ආයතන මගින් වසරකට ඩොලර් බිලියන 2 කට වැඩි මුදලක් ලබා දිය යුතු විය.
  1983 දී අනත් දරු ඖෂධ පනත මඟින් දුර්ලභ රෝග අවස්ථාවන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමේ නිෂ්පාදන සඳහා අරමුදල් සැපයූ අතර, නොවාර්ටිස්, රොචේ, ජොන්සන් සහ ජොන්සන්, ග්ලැක්සෝ ස්මිත්ක්ලයින්, ෆයිසර්, යනාදී දැවැන්ත ජෛව ඖෂධ සමාගම් සහ යෝධ ජෛව තාක්‍ෂණ සමාගම්වල නැගීමට එය උදවු විය.
  1990 දශකයේ සිට එක්සත් ජනපද රජය ජාතික නැනෝ තාක්‍ෂණ මූලාරම්භයට ඩොලර් බිලියන ගණනක් ලබා දෙමින් ජාතික විද්‍යා පදනමේ විද්‍යාඥයින් සහ ඉංජිනේරුවන් උපයෝගී කරගනිමින් ‘අනාගත කාර්මික ඵලදායිතා වර්ධනය ආරම්භ කරන ලදී.
  ධනවාදීන් සාමාන්‍යයෙන් නව නිපැයුම් කෙරෙහි උනන්දුවක් නොදක්වයි. ඔවුන්ට ඉක්මන් ලාභ අවශ්‍ය වේ. සෑම විටම මඟ පෙන්වන්නේ රාජ්‍යයයි. 
  
  (තොරතුරු: මරියානා මැසුකාටෝ, ව්‍යවසායකත්ව රාජ්‍යය පුද්ගලික හා පෞද්ගලික අංශයේ මිථ්‍යාවන් බිඳ දමයි)

B2. එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුව, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල, ලෝක බැංකුව, මහ බැංකු සහ රොයිටර්   

අජ්මාල් අහමඩි ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුවේ අධිපතිවරයාය. අගෝස්තු 16 වනදා දක්වා ඔහු කාබුල්හි පිහිටි ඔහුගේ වායු සමීකරණයකරන ලද කාර්යාලයේ සතුටින් වාඩිවී සිටි අතර, ඔහු බැංකු අංශයේ මහ බැංකු අධීක්‍ෂණය ශක්තිමත් කිරීම, සියලු මූල්‍ය ආයතන සමඟ සම්බන්ධීකරණය කිරීම සහ ‘ජාත්‍යන්තර ගෙවීම් ගැටලු’ විසඳීම පිළිබඳව ට්වීට් සටහන් තබමින් සිටියේය. ජුනි මාසයේ දී ඔහු ආඩම්බරයෙන් නිවේදනය කළේ ඇෆ්ගනිස්ථානය පළමු ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ දීර්ඝ කළ ණය පහසුකම් සමාලෝචනය සාර්ථකව සමත් වූ බවයි. ‘බලධාරීන් විසින් ශක්තිමත් වැඩ සටහන් හිමිකාරීත්වය අඛණ්ඩව විදහා දැක්වූ බවත්… ඕනෑම සාර්ව ආර්ථික කම්පනයක් සමඟ කටයුතු කිරීමට ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුව සතුව ප්‍රමාණවත් සංචිත තිබෙන බවත් … වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකයක මුදල් උච්චාවචනයන් සාමාන්‍ය බවත්… එහි සඳහන් වී තිබුණි.
‘පසුගිය සතියේ එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර වැඩබලන සහකාර ලේකම් අහර්න් සමඟ ඉතා ඵලදායි හමුවක් පැවැත්වුනු’ බව ජූලි 12 වෙනිදා ඔහු ට්විටර් පණිවුඩයක් නිකුත් කරමින් කියා තිබුණි. ඉන් පසුව නැවතුණු ඔහුගේ ට්වීටර් සටහන් තලේබාන්වරුන්ගේ හදිසි තියුණු නැගී ඒමත් සමග නැවත ඇරඹුණි: කෙසේ හෝ සටන් නොකිරීමට උපදෙස් ඉහළින් පැමිණෙන බවට විවිධ කටකතා පැතිරෙමින් තිබේ…
විශ්වාස කිරීමට අපහසු බවක් පෙනේ, නමුත් [සන්නද්ධ හමුදාව] මෙතරම් ඉක්මනින් කදවුරු අත්හැරියේ ඇයි දැයි තවමත් සැකයක් තිබේ… පැහැදිලි නොකළ දෙයක්… මුදල් අස්ථාවරත්වය සහ අනෙකුත් දර්ශක නරක අතට හැරී තිබුණත් සාර්ව ආර්ථික පරිසරය ස්ථාවර කිරීමට ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුව සමත් වී තිබේ… ඉන්පසුව පසුගිය බ්‍රහස්පතින්දා (13)… මම මගේ සාමාන්‍ය රැස්වීම්වලට සහභාගි වුණා. ඝානි පාන්දර වැටුණා… 14 වෙනිදා අපට ඇමතුමක් ලැබුණු අතර ඒ අනුව තත්වය නරක අතට හැරෙමින්  තිබුණොත් අපට තවදුරටත් ඩොලර් තොග ලැබෙන්නේ නැහැ… සෙනසුරාදා (15) ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුවට වෙළඳපොලට මුදල් අඩුවෙන් නිකුත්කිරීමට සිදු වූ අතර, එමගින් භීතිය තවත් වැඩි වුණා… මුදල්වල අගය ස්ථාවර 81 අගයකසිට 100 දක්වා ඉහළ ගොස් පසුව නැවතත් 86 දක්වා පැමිණියා. බැංකු සහ මුදල් හුවමාරු කරුවන් සන්සුන් කිරීමට ඔවුන් වෙනුවෙන් සහතික වීමට මම රැස්වීම් පැවැත්වුවා. ඒ කාබුල් වැටෙන්න දිනකට පෙර යැයි මට විශ්වාස කළ නොහැකියි. රජයේ බොහෝ දෙනා මේ වන විටත් පිටව ගොස් ඇතිබව සෙනසුරාදා රෑ මගේ පවුලේ අය කතා කරලා කිව්වා. මම තුෂ්නිම්භූත වුණා.
ඉරිදා (16) මම වැඩ පටන් ගත්තා. උදෑසන පුරාම ලැබෙන වාර්තා වඩ වඩාත් කනස්සල්ල ඇතිකරවන ඒවා… නියෝජ්‍ය නිලධාරීන්ට වැඩ භාර දී මම බැංකුවෙන් පිටවුණා. කාර්ය මණ්ඩලය අතහැර යාමට සිදුවීම පිළිබඳව මම බොහෝ දුක් වුණා. නමුත් ගුවන් තොටුපළට පැමිණිවිට මොහාකේක්, රහමානි, මසූද් යන අය ඒ වන විටත් එහි පැමිණ තිබෙනවා දැක්කා! පාර්ලිමේන්තු ප්‍රධානියා සෑහීමකට පත්වන සිටින බවක් දුටුවා… දෙවන උප ජනාධිපති ඩනීෂ් පිටව යනවා දැක්කා – ආරන්චි විදිහට කටාර්වලට. ඒ වන විට උප ජනාධිපති සාලේ පිටව ගිය බවට ආරංචියක් පැතිර තිබුණා…
ඉන්පසුව පොළව කඩාගෙන වැටුනා: ජනාධිපති ඒ වෙනකොටත් පිටව ගිහින්… මගේ ගුවන් ගමන අවලංගු වන බවත් අවුල් ජාලාවක් ඇති වන බවත් මම දැනගෙන හිටියා. අපේක්‍ෂිත පරිදි සේවකයින් සහ හමුදා කඳවුරුවලින් ඉවත් වී තිබුණා. හැම දෙනාම ගේට්ටු හරහා කේම් එයාර් ගුවන් යානයකට දිව ගියා… ගුවන් යානයේ ඉන්ධන හෝ ගුවන් නියමුවන් හිටියේ නැහැ. ඒක පිටව යාවි කියලා අපි හැමෝම බලාපොරොත්තු වුණා. කොහොම උනත් මම බහින්න තීරණය කළා, මම දැක්කා තවත් මිලිටරි ගුවන් යානයක්. ඒකට නැගීමට උත්සාහ කළ මිනිස්සු ගුවන් යානය වටකරගෙන සිටින විට ආරක්ෂක භටයින් තමන්ගේ තානාපති කාර්ය මණ්ඩලය නංවා ගත්තා. එතන ලොකු කලබලයක් තිබුණා. වෙඩි කිහිපයක් තියනවා ඇහුණා. මගේ සමීප සගයින් මාව ඇතුළට තල්ලු කළා. ඒක මෙහෙම අවසන් විය යුතුව තිබුණේ නැහැ.   
ඇෆ්ගනිස්ථානු නායකත්වයේ කිසිදු සැලැස්මක් නොමැතිකම ගැන මම පිළිකුලට පත් වුණා. ඔවුන් ගුවන්තොටුපොලේ දී අන් කිසිවකුටවත් නොදන්වා පිටව යනවා මම දැක්කා. ඉවත් වීමේ සැලැස්මක්/වරලත් ගුවන් ගමන් තිබේදැයි මම ජනාධිපති මන්දිරයෙන් ඇහුවා. අවුරුදු හතක සේවයකින් පස්සේ මට ලැබුණේ නිහැඬියාව විතරයි. අවසාන දිනවල මම තලලේබාන් සම්බන්ධ අවදානම් පමණක් නොව අණ ලබාදීම් දාමය අහිමිවන සංක්‍රාන්ති කාලය පිළිබඳවත් බියෙන් හිටියා. ජනාධිපතිවරයාගේ ඉවත්වීම නිවේදනය කළ පසුව, මිනිත්තු කිහිපයක් ඇතුළත අවුල් ජාලාවක් ඇති වන බව මම දැන ගෙන හිටියා. සංක්‍රාන්ති සැලැස්මක් නොමැතිව මේ තත්වය නිර්මාණය කිරීම පිළිබඳව මට ඔහුට සමාව දෙන්න බැහැ… ඔහුට හොඳ අදහස් තිබුණත් ඔහුගේ ක්‍රියාත්මක කිරීම් දුර්වලයි. මමත් ඒකට දායක වූවා නම් එහි වගකීම මම භාර ගන්නවා.
ඒ වගේම මේකත්.
උදව් ඉල්ලන ඉල්ලීමකට උදව් කිරීමට මම උත්සාහ කරනවා. ඒත් ගුවන් තොටුපලේදී මගේ පෞද්ගලික අත්දැකීම නම්, එසේ කළා නම් මගේ මිතුරන් හා සගයන් මට දෙන සහයෝගය සීමා වෙන්න තිබුණා. මට වද වෙන්න හේතුවක් තියෙනව ද? මෙන්න මේ කෙටි පණිවිඩය මට කාගෙන් හරි ලැබුණා: තලේබාන් සංවිධානය <ප්‍රදේශයට> ඇවිත් ඔබව සොයමින් සිටිනවා. ඔවුන් හොයන්නේ ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුවේ අධිපතිවරයා අජ්මාල් අහමඩි… ඔවුන්ගේ පෞද්ගලික අදහස් මොනවා වුණත් මටත් පෞද්ගලික සතුරන් බොහෝ දෙනෙක් සිටියා. නැත්නම් සමහර විට එයාලට මාව හමුවෙන්න ඕන වෙන්න ඇති…
අගෝස්තු 18 (සඳුදා), අහමඩි නැවතත් ට්වීට් සටහනක් නිකුත් කරයි: මෙම ත්‍රෙඩ් එක ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මහ බැංකුවේ ජාත්‍යන්තර සංචිත තිබෙන ස්ථානය පැහැදිලි කිරීම සඳහා ය. මම මෙය ලියන්නේ තලේබාන්වරුන් වත්කම් තිබෙන ස්ථානය පිළිබඳව ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මහ බැංකුවේ කාර්ය මණ්ඩලයෙන් අසමින් සිටන බව මට පවසා ඇති නිසායි. මෙය සත්‍යයක් නම් – ඔවුන්ට වහාම ආර්ථික විශේෂඥයෙකු තම කණ්ඩායමට ඇතුළත් කර ගත යුතු බව පැහැදිලි යි. නමුත් මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මහ බැංකුවේ අපේ සේප්පුවල භෞතිකව ඩොලර් බිලියන 9 ක් තබා ඇති බව නෙවෙයි.

ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට අනුව, වත්කම් බොහෝමයක් භාණ්ඩාගාරවල හා රත්ත්‍රන් වැනි සුරක්ෂිත ද්‍රව වත්කම්වල තබා තිබේ. ප්‍රධාන ආයෝජන කාණ්ඩවලට පහත සඳහන් වත්කම් ඇතුළත් වේ (සියලුම සංඛ්‍යා බිලියන වලින්):

1) එක්සත් ජනපද ෆෙඩරල් සංචිතය = ඩොලර් බිලියන 7.0,
එක්සත් ජනපද බිල්පත්/බැඳුම්කර: බිලියන ඩොලර් 3.1,
එක්සත් ජනපද ලෝක බැංකු සංචිත උපදේශක සහ කළමනාකරණ හවුල් වත්කම්: ඩොලර් බිලියන 2.4,
රත්ත්‍රන්: ඩොලර් බිලියන 1.2,
මුදල් ගිණුම්: ඩොලර් බිලියන 0.3.

2) ජාත්‍යන්තර ගිණුම් = ඩොලර් බිලියන 1.3.

3) ජාත්‍යන්තර ජනාවාස බැංකුව (ස්විට්සර්ලන්තය) = ඩොලර් බිලියන 0.7

අගෝස්තු 23වන දින තරම් මෑතක දී SDR බිලියන 650 ක් වෙන් කිරීම ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් අනුමත කර තිබීම සිත්ගන්නා කරුණකි. ඇෆ්ගනිස්ථානයට අදාළව එම අනුමත කිරීම දැන් ක්‍රියාත්මක වේදැයි යන්න විශ්වාස නැත. ඇෆ්ගනිස්ථාන ජංගම ගිණුමේ පවතින විශාල හිඟය හේතුවෙන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මහ බැංකුව සති කිහිපයකට වරක් භෞතික වශයෙන් මුදල් තොග රැගෙන ඒම මත රඳා පැවතුනි. විශේෂයෙන්ම පසුගිය දින කිහිපය තුළ ආරක්‍ෂක තත්වය පිරිහීම නිසා රැගෙන එන මුදල් තොග නැවතීම නිසා ඉතිරි වූ මුදල් ප්‍රමාණය ශුන්‍යයට ආසන්න විය.
(තලේබාන් සටන්කාමීන් කාබුල් අගනුවර අල්ලා ගැනීමට සූදානම්ව සිටි බැවින්, බයිඩන් පාලනය විසින්  පසුගිය සතියේ දී ඇෆ්ගනිස්ථානය වෙත ගෙන යන විශාල මුදල් තොග අවලංගු කරන ලදි).
ප්‍රථම වතාවට, ඉතිරි ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුවේ ඩොලර් ඉතිරි කර ගැනීමට බැංකු හා ඩොලර් වෙන්දේසි දෙකටම යන ඩොලර් ප්‍රමාණය සීමා කිරීමට මට සිදුවුණා. පාරිභෝගිකයෙකුට උපරිම මුදල් ගැනීමේ සීමාවන් පනවා චක්‍ර ලේඛයක් ද අපි නිකුත් කළා. දිවා කාලයේදී ඇෆ්ගනිස්ථාන මුදල අවප්‍රමාණ වුණා. අපේක්ෂිත ඉරිදා ඩොලර් ප්‍රවාහනය නොපැමිණෙන බව පැහැදිලි කිරීමට සෙනසුරාදා (15) දහවල්, මම ජනාධිපති ඝානි හමුවී කතා කළා. සෙනසුරාදා සවස ජනාධිපති ඝානි ලේකම් බ්ලින්කන් සමඟ කතා කර ඩොලර් තොග එවීම නැවත ආරම්භ කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියා. මූලධාර්මිකව එය අනුමත වුණා.
නැවත සිතා බැලීමේ දී හාස්‍ය ජනක බවක් පෙනුනත්, ඉරිදා සවස වන විට කාබුල් ඇද වැටෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළේ නැහැ. කෙසේ වෙතත්, ඊළඟ මුදල් තොගය කිසේත්ම පැමිණියේ නැහැ. සිදුවීමට යන දේ ගැන අපේ හවුල් කරුවන්ට හොඳ බුද්ධිමය තොරතුරු තිබූ බව පෙනෙනවා. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ජාත්‍යන්තර සංචිත කිසිදු ආකාරයකින් පාවාදීමට ලක් නොවූ බව කරුණාවෙන් සලකන්න. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ වත්කම් සියල්ලම එක්සත් ජනපද මහ බැංකුව, ස්විට්සර්ලන්ත BIS, එක්සත් ජනපද RAMP හා වෙනත් බැංකු ගිණුම්වල තබා තිබේ. පහසුවෙන් විගණනය කළ හැකියි. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල මෙන්ම භාණ්ඩාගාරය සමඟ ද වත්කම් අධීක්‍ෂණය කරන වැඩසටහනක් අප සතුව තිබුණා. අපේ කිසිදු සංචිත ගිණුමකින් මුදල් සොරාගෙන නැහැ.
ඒ අනුව, තලේබාන් සංවිධානය තවමත් ජාත්‍යන්තර සම්බාධක ලැයිස්තු වල සිටින නිසා (තවමත්?), එම වත්කම් අත්හිටුවනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරෙන අතර තලේබාන්වරුන්ට ඒ සඳහා ප්‍රවේශ විය නොහැක.
එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාරය/ විදේශ වත්කම් පාලන කාර්යාලය (OFAC) තලේබාන්වරුන්ට එවැනි අරමුදල් සඳහා ප්‍රවේශය ලබා දෙනු ඇතැයි මට සිතා ගත නොහැකියි. එම නිසා තලේබාන් සංවිධානයට ලබා ගත හැකි අරමුදල් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මුළු ජාත්‍යන්තර සංචිතයෙන් 0.1-0.2% ක් බව අපට පැවසිය හැකියි. එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර අනුමැතිය නොමැතිව කිසිදු ආධාර ලබාදෙන්නෙකු තලේබාන් රජයට සහයවනු ඇතැයි සිතිය නොහැකියි.
ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුවේ බැංකුවලට ඩොලර් ලබා නොදුන් නිසා ඔවුන්ගේ ඩොලර් ආපසු ලබා දිය නොහැකි බව බැංකු ගනුදෙණු කරුවන්ට පවසන්නට ඇතැයි මම විශ්වාස කරනවා. ඒක ඇත්ත නෙවෙයි. ඒ අපි අරමුදල් සොරකම් කර හෝ අල්මාරියක තබා ඇති නිසා නෙවෙයි, ඩොලර් සියල්ලම ඇත්තේ අවසර නොමැතිව භාවිතයට ගත නොහැකි ජාත්‍යන්තර ගිණුම් වල නිසා. මෙය කිසිදු ආකාරයකින් ඇෆ්ගනිස්ථාන මහ බැංකුවේ හෝ එහි වෘත්තීය කාර්යමණ්ඩලයේ තීරණයක් නොවන බව තලේබාන් සංවිධානය සටහන් කළ යුතුයි. ඒක ඕපැක් සංවිධානය ක්‍රියාත්මක කරන ලද එක්සත් ජනපද සම්බාධක ප්‍රතිපත්තියේ ඍජු ප්‍රතිඵලයක්. තලේබාන් සංවිධානය සහ ඔවුන්ගේ ආධාරකරුවන් මෙම ප්‍රතිඵලය කල්තියා සිතිය යුතව තිබුණා. තලේබාන් සංවිධානය යුදමය වශයෙන් ජයග්‍රහණය කළා. නමුත් දැන් ඔවුන්ට රට පාලනය කිරීමට සිදු වී තිබෙනවා. ඒක පහසු නැහැ.
එම නිසා මගේ මූලික සිද්ධිය පහත පරිදි වෙනවා: එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාරය වත්කම් අත්හිටුවා තිබෙනවා. තලේබාන් සංවිධානයට ප්‍රාග්ධන පාලනය ක්‍රියාත්මකකර ඩොලර් සඳහා ප්‍රවේශය සීමා කළ යුතුයි. මුදල් අවප්‍රමාණය වනු ඇත. මුදල් හුවමාරුව ඉතා ඉහළ නිසා උද්ධමනය ඉහළ යනු ඇත. ආහාර මිල ඉහළ යන විට දුප්පතුන්ට දුෂ්කරතා ඇතිවනු ඇත.
පසුගිය සතියේ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ රජය බිඳවැටීම ඉතා වේගවත් හා පරිපූර්ණ බිඳවැටීමක් – එය ඉතාම නොමඟ යවන සුළු වූ මෙන්ම තේරුම් ගැනීමට අපහසුයි. මහ බැංකු අධිපති වශයෙන් මගේ දෘෂ්ටි කෝණයෙන් සිදුවීම් ඉදිරියට ගිය විදිහ පෙණුනේ මේ විදිහට.
ප්‍රවෘත්ති – ඇෆ්ගනිස්ථානය පිළිබඳ ලෝක මූල්‍ය අරමුදලේ ප්‍රකාශකයා ට්වීට් සටහන් නිකුත් කරයි: සෑම විටම සිදු වන පරිදි, ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවගේ අදහස් අනුව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල මෙහෙයවනු ලැබේ. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ රජය පිළිගැනීම පිළිබඳව ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව තුළ මේ වන විටත් පැහැදිලි අදහසක් නැහැ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් SDR හෝ වෙනත් ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සම්පත් ලබා ගැනීමට රටට නොහැකි වනු ඇති… එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර නිලධාරියෙකු පවසන පරිදි, තලේබාන්වරුන්ට SDR වෙත ප්‍රවේශ වීම වැළැක්වීම සඳහා භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුව පියවර ගනිමින් සිටී.
රොයිටර් පසුව අනවධාන ලෙසන වාර්තා කර ඇති පරිදි, මෙම ‘ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව’ වන්නේ ඇත්ත වශයෙන්ම එක්සත් ජනපද භාණ්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුවයි!: ‘SDR සංචිතයේ නව සංචිත ද ඇතුළුව, ඇෆ්ගනිස්ථානයට ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ සම්පත් වෙත ප්‍රවේශ විය නොහැකි බවත්, පැහැදිලි බවක් නොමැති වීම ඊට හේතුව බවත් අගෝස්තු 18 දා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් නිවේදනය කරන ලදී’.
ඇෆ්ගනිස්ථානයේ මිනිසුන්ට කොල්ලකෑම සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය වාර්තා කිරීමට හැකිවන පරිදි තිබූ තලේබාන් උපකාරක දුරකථන අංකය WhatsApp සමාගම විසින් වසා දමනු ලැබීය. ඒ අතර යූ ටියුබ් සමාගම විසින් ද තලේබාන් ගිණුම් අවහිර කරනු ලැබීය… 
තලේබාන් ආදායමෙන් සැලකිය යුතු කොටසක් ද ධනවත් පුද්ගලයින්ගේ පරිත්‍යාග ලෙස සහ රාජ්‍ය නොවන පුණ්‍යාධාර පදනම් ජාලයක් ද ඇතුළුව බාහිර මූල්‍ය ආධාර නිසා ලැබෙන බව එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රාජ්‍යයන් විසින් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ‘විශ්ලේෂණ සහය සහ සම්බාධක අධීක්ෂණ කණ්ඩායමට’ පවසා තිබේ.
තලේබාන් සංවිධානය දැන් සියලුම බදු එකතු කිරීම් සහ රේගු කටයුතු හා දේශසීමා පාලනය සිදුකරයි. ඔවුන් මහ බැංකුව සහ වාණිජ බැංකු පාලනය ද සිදුකරයි. ඔවුන් බදු පැනවීම සහ ඇෆ්ගනිස්ථානයේ තථ්‍ය බැංකු පද්ධතිය ලෙස සේවය කරන දැවැන්ත නීති විරෝධී හවාලා මාරු කිරීමේ ජාලයෙන් තම කොටස ලබා ගනු ඇති අතර, ඉහළ යන නීති විරෝධී අබිං සහ හෙරොයින් වෙළඳාමෙන් හා රටේ මෙතම්ෆෙටමින් නිෂ්පාදනයෙන් ද තමන්ගේ ආදායම් එකතු කිරීම් විධිමත් කරනු ඇත. මේ වසර මුලදී පළාත් 26 ක කැනීම් කලාප 280 ක පතල් පාලනය කළ තලේබාන් සංවිධානය දැන් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ පළාත් 34 පුරාම ඇති කැනීම් කලාප 704 ම පාලනය කරයි. ඇෆ්ගන් රජය විසින් නිකුත් කරන ලද 2017 වාර්තාවක් මඟින් පොසිල ඉන්ධන ඇතුළුව රටේ ඛනිජ සම්පත් වල මුළු වටිනාකම ඩොලර් ට්‍රිලියන 3 ක් ලෙස ගණන් බලා තිබේ. ඛනිජ සංචිත මුළුමනින්ම ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා යටිතල පහසුකම් සූදානම් කිරීමට වසර ගණනාවක් ගතවනු ඇත.
නමුත් ඇෆ්ගනිස්ථානයේ ස්වාභාවික සම්පත්, බදු, බැංකුකරණය, මත්ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම, මුදල් විශුද්ධිකරණ ජාලය සම්බන්ධ සමස්ත පාලනයට වඩා තලේබාන් සංවිධානය ඩොලර් බිලියන 84 ක් වටිනා එක්සත් ජනපද මිලිටරි දෘඩාංග සහ එහි ඇති වත්කම් පිළිබඳව සතුටු වනු ඇත…
___________________

B3. ඇමරිකාව, කර්මාන්ත සහ යුදධය  

එක්සත් ජනපදය කොරියාව ආක්‍රමණය කිරීමෙන් පසුව, ඒ වන විටත්  ක්‍රියාත්මක වෙමින් තිබූ 1950 එක්සත් ජනපද ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත හරහා ආරක්‍ෂක බලමුලු ගැන්වීමේ කාර්යාලය පිහිටුවීම, වැටුප් හා මිල පාලනය, වානේ සහ පතල් කැණීම වැනි බැර කර්මාන්තවල නිෂ්පාදන දැඩි ලෙස නියාමනය කිරීම, කාර්මික ද්‍රව්‍ය හිඟතාවයන් සඳහා ප්‍රමුඛතාවය දීම සහ බෙදා වෙන් කිරීම සිදු කළ අතර, යුද කාලීන නිෂ්පාදන කම්හල් රට පුරා විසුරුවා හැරීමට නියෝග කරන ලදී.
ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත හරහා එක්සත් ජනපදය ඇලුමිනියම් සහ ටයිටේනියම් කර්මාන්ත ආරම්භ කළ අතර, ප්‍රාග්ධනය සහ පොලී රහිත ණය ලබා දුන්නේය, පතල් කැණීම සහ නිෂ්පාදන සම්පත් මෙන්ම පුහුණු ශ්‍රමිකයින් ද සංවිධානය කරනු ලැබීය.
එක් න්‍යෂ්ටික ප්‍රහාරයකින් කාර්මික පදනම විනාශවීයාම වැළැක්වීම සඳහා රජය අරමුදල් සැපයූ කර්මාන්ත එක්සත් ජනපදය පුරා භූගෝලීය වශයෙන් විසුරුවා ඇති බවට ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් සහතික විය. ට්‍රාන්ස්-ඇලස්කා නල මාර්ගය, එක්සත් ජනපදයේ කෘතිම ඉන්ධන සංස්ථාව සහ ද්‍රව ස්වාභාවික වායුව පිළිබඳ පර්යේෂණ සඳහා අරමුදල් සැපයීමෙන් එක්සත් ජනපද බලශක්ති එකතුව විවිධාංගීකරණය කිරීමට ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත භාවිතා කරන ලදී.
1980 ගණන්වලදී ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් සිලිකන් කාබයිඩ් පිඟන් මැටි, ඉන්ඩියම් ෆොස්ෆයිඩ් සහ ගැලියම් ආර්සෙනයිඩ් අර්ධ සන්නායක, මයික්‍රෝවේව් බලශක්ති ටියුබ්, විකිරණ දැඩි කළ ක්ෂුද්‍ර ඉලෙක්ට්‍රෝනික උපාංග, සුපිරි සන්නායක කම්බි, ලෝහ සංයෝග සහ දුර්ලභ පස් ඛනිජ පතල් කැණීම සහ සැකසීම ඇතුළු නව තාක්‍ෂණයන් හා ද්‍රව්‍ය දියුණු කිරීම සඳහා ආරම්භක මුදල් ලබා දෙන ලදී.
2011 දී ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් සයිබර් ඔත්තු බැලීම් වලට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා සමාගම් ජාල තුළ විදේශීය නිෂ්පාදිත දෘඩාංග සහ මෘදුකාංග භාවිතය පිළිබඳව වාණිජ දෙපාර්තමේන්තුවේ කාර්මික හා ආරක්‍ෂක කාර්යාංශයට සවිස්තරාත්මක තොරතුරු ලබා දෙන ලෙස ටෙලිකොම් සමාගම්වලට බලකරන ලදී.
2017 දී ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් නිෂ්පාදන කාණ්ඩ 2 ක් ‘ජාතික ආරක්‍ෂාවට තීරණාත්මක’ යැයි වර්ගීකරණය කළේය: පළමුවැන්න මගින් සඳහන් කළේ ‘අභ්‍යවකාශ ගොඩනැගීම් ව්‍යුහයන්ට සහ තන්තු වලට බලපාන අයිතම, විකිරණමය වශයෙන් දැඩි කළ ක්ෂුද්‍ර ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ, විකිරණ පරීක්‍ෂණ සහ යෝග්‍යතා පහසුකම් සහ චන්ද්‍රිකා සංරචක සහ එකලස් කිරීම්’ යනාදිය යි. දෙවන කාණ්ඩය සඳහා ‘ඇඩිනෝ වයිරස් එන්නත නිපදවීමේ හැකියාවට බලපාන අයිතම; ඉහළ ශක්තිය, සහජයෙන්ම ගිනි හා බැලස්ටික් ප්‍රතිරෝධී, සම-පොලිමර් අරමිඩ් තන්තු කාර්මික හැකියාව; ආරක්ෂිත දෙමුහුන් සංයුක්ත නැව්ගත කිරීමේ බහාලුම් කාර්මික හැකියාව; තොරතුරු ආරක්ෂා කිරීමේ කාර්මික හැකියාවන් සඳහා ත්‍රිමාණ අධි-ඝනත්ව මයික්‍රෝ ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ’ යනාදියයි.
2020 දී ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් වෙන්ටිලේටර්ස් සහ ආරක්‍ෂක උපාංග ‘ජාතික ආරක්‍ෂාවට අත්‍යවශ්‍ය’ ලෙස අර්ථ දක්වනු ලැබීය. ගබඩාකර තබාගැනීම සහ මිල ඉහළ යාම නැවැත්වීම සඳහා ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් ඒවා ‘කොවිඩ් -19 ව්‍යාප්තියට ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා අවශ්‍ය සෞඛ්‍ය හා වෛද්‍ය සම්පත්’ ලෙස වර්ගීකරණය කරනු ලැබුණි. ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් වෙන්ටිලේටර්ස් සඳහා වූ ගිවිසුම් පිළිගෙන ඒ සදහා ප්‍රමුඛතාවය ලබාදෙන ලෙස ජෙනරල් මෝටර්ස් සමාගමට පැවසූ අතර, එන් 95 ශ්වසන යන්ත්‍ර නිෂ්පාදනය වැඩි කරන ලෙස 3එම්, ජෙනරල් ඉලෙක්ට්‍රික් සහ මෙඩ්ට්‍රොනික් සමාගම්වලට දැන්වීය.
හරක් මස්, ඌරු මස්, කුකුළු මස් සහ බිත්තර නිපදවන කර්මාන්ත විවෘතව තැබන ලෙස ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් නියෝග කළ අතර එමඟින් සමාගම් නිෂ්පාදන පවත්වාගෙන යනබව සහතික කිරීම සඳහා රජයට අසාමාන්‍ය බලතල ලබා දී තිබේ.
 2021 දී ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් ආරක්‍ෂක උපාංග වැනි සෞඛ්‍ය සැපයුම් නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීම සහ ජොන්සන් සහ ජොන්සන් එන්නත් ආරක්‍ෂිතව නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය මර්ක් පහසුකම් වෙත උපකරණ සැපයීම වැඩි කළේය.
එක්සත් ජනපද ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනත මගින් ද්‍රව්‍ය හා පහසුකම් ප්‍රමුඛතා සහ ප්‍රතිපාදන පද්ධතියකට අනුමැතිය ලබා දීම, ඵලදායිතාව සහ සැපයුම පුළුල් කිරීම, මිල හා වැටුප් ස්ථාවර කිරීම, කම්කරු ආරවුල් විසඳීම, ණය පාලනය කිරීම ශක්තිමත් කිරීම, ජාතික ආරක්‍ෂාව සඳහා අවශ්‍ය භාණ්ඩ හා සේවා නිෂ්පාදනය පහසු කිරීම සඳහා අරමුදල් සැපයීම යනාදිය ලබා දී තිබේ. ව්‍යාපාරයේ පාඩු කෙසේ වෙතත් යුද්ධයට අවශ්‍ය යැයි සැලකෙන ද්‍රව්‍ය සඳහා වන කොන්ත්‍රාත් පිළිගන්නා සහ ප්‍රමුඛතාව ලබා දෙන ව්‍යාපාර කිරීමට බල කිරීමට පනතේ ප්‍රධාන කොටස් 3 න් පළමු කොටසින් ජනාධිපතිවරයාට බලය පවරයි. ද්‍රව්‍ය ගබඩා කර තබාගැනීම හෝ මිල ගණන් ඉහළ දැමීම තහනම් කිරීමට ද නීතිය මඟින් ජනාධිපතිවරයාට ඉඩ සලසා දෙයි.
ආරක්‍ෂක නිෂ්පාදන පනතට අනුකූලව ඕනෑම තහනම් ක්‍රියාවක් සිදු කිරීම හෝ හිතාමතාම ඉටු කිරීමට අපොහොසත් වන ඕනෑම අයෙකුට ඩොලර් 10,000 දක්වා දඩ ගැසීම හෝ අවුරුද්දක් දක්වා හෝ වසර දෙකක සිර දඬුවමක් නියම කළ හැකිය.
ජාතික ආරක්‍ෂාව ප්‍රවර්‍ධනය කිරීම සඳහා ද්‍රව්‍ය, සේවා සහ පහසුකම් වෙන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ (උදා: රෙගුලාසි, නියෝග හෝ ඒජන්සි) ස්ථාපිත කිරීමට 2 වන කොටස මගින් ජනාධිපතිවරයාට බලය පවරයි.
ආරක්ෂක අවශ්‍යතා සඳහා ජාතික ආරක්‍ෂක ප්‍රයත්නයන්ට අවශ්‍ය හිඟ හා තීරණාත්මක ද්‍රව්‍ය ලබා ගත හැකිවන පරිදි සිවිල් ආර්ථිකය පාලනය කිරීම සඳහා 3 වන කොටස ජනාධිපතිවරයාට බලය පවරයි.
දේපල ඉල්ලා සිටීම, නිෂ්පාදනය පුළුල් කිරීම සහ මූලික සම්පත් සැපයීම සඳහා කර්මාන්තවලට බල කිරීම, කම්කරු ආරවුල් විසඳීම, පාරිභෝගික හා නිශ්චල දේපල ණය පාලනය කිරීම, ගිවිසුම්ගත ප්‍රමුඛතා ස්ථාපිත කිරීම සහ ජාතික ආරක්‍ෂාව සඳහා අමුද්‍රව්‍ය වෙන් කිරීම සඳහා ද පනත මගින් ජනාධිපතිවරයාට බලය පවරයි.
ජනාධිපතිවරයාගේ නිෂ්පාදන නම් කිරීම ආරක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුව (DoD) මගින් භාවිතා කරයි. පනතේ අනෙකුත් බොහෝ කටයුතු පරිපාලනය කරනු ලබන්නේ වාණිජ දෙපාර්තමේන්තුවේ කර්මාන්ත හා ආරක්‍ෂක කාර්‍යංශයේ උපායමාර්ගික කර්මාන්ත හා ආර්ථික ආරක්‍ෂක කාර්යාලය විසිනි. ආරක්ෂක ප්‍රමුඛතා හා ප්‍රතිපාදන පද්ධතිය මගින් කොන්ත්‍රාත් හා මිලදී ගැනීමේ ඇණවුම් සඳහා ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ක්‍රමයක් ස්ථාපිත කරයි.

– en.wikipedia.org/wiki/Defense_Production_Act_of_1950

__________________________________________________________